Napoleons laatste levensjaren

NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN

tot de zijne durfde maken. Van een zending sprak Gourgaud niet, om een verklaring van zijn gedrag te geven.

In 1846 gaf de Montholon voor het eerst een Engelsche vertaling van zijn „Récits de la captivité” uit — waarschijnlijk al in ’44 in het Fransch geschreven — en verwijst daarin, als een bewijs voor die zending, naar den brief, dien Gourgaud op den 25stcn Augustus 1818 aan Marie-Louise heeft gestuurd. Deze brief nu is geen bewijs! Immers gaat het niet om de kwestie, wat Gourgaud in Augustus of daarna geschreven heeft, maar over wat hij vóór dien tijd heeft gezegd. Op den 13^den Febr. 1818 was hij van Longwood weggegaan; op den 14^do" Maart van St. Helena. In dien tusschentijd heeft hij zich uitgelaten zoowel tegenover Hudson Lowe, als tegen den commissaris van Oostenrijk en tegenover anderen. In het tijdsverloop tus-schen den 8sten Mei 1818 den datum dat hij te Londen is aangekomen en den 30sten Mei daaraan volgend, waarin zijn gesprekken met d’Osmond en met Goulburn hebben plaats gehad, heeft hij eveneens gezegd, wat hem door Walter Scott ten laste wordt gelegd. Het beroep op een brief aan Marie-Louise, in Augustus daarop volgend geschreven, is dus geen tegen-be-wijs, dat hij dat alles niet zou hebben gezegd en geen bewijs er voor, dat hij belast zou zijn geweest met een missie of dat hij Napoleon niet kwaad gezind zou zijn geweest, zooals maar al te duidelijk uit zijn gesprekken kan worden opgemaakt. En wat een beroep betreft op andere brieven, die hij zou geschreven hebben — den 2den October 1818 aan den Keizer van Rusland; op 25 October van hetzelfde jaar aan dien van Oostenrijk, — van deze brieven heeft men alleen een klad in de nagelaten papieren van Gourgaud kunnen vinden. Tot nog toe zijn alle pogingen om de oorspronkelijke brieven in de buitenlandsche archieven te vinden, vruchteloos geweest, terwijl de brief, dien hij heet aan Eugène te hebben gezonden, niet gedateerd is. Geen dezer documenten bewijst dus iets vóór een zending, noch doen zij de beschuldiging te niet, dat Gourgaud zich op een niet te kwalificeeren wijze tegenover Napoleon heeft gedragen.

Dat pas m 1846 de Montholon van een missie kon en wilde spreken, is daarentegen wel te verklaren. Welke al de motieven er voor zijn geweest of wat er de Montholon toe heeft gedreven, is nog moeilijk met zekerheid te zeggen. Men heeft het tot nog toe niet in zijn geheel kunnen nagaan. Waarschijnlijk