Napoleons laatste levensjaren

NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN    9S

Bij dezen brief waren de instructies van Napoleon gevoegd, hoe en wat hij — wanneer hij in Europa zou terug zijn — moest doen: „Aussitöt qu’il sera arrivé en Europe, il écrira cinq ou six lettres a sept ou huit jours a Joseph. a Philadelphie, sous 1’adresse de M ... négociant, et a M. Nego ou Neyon. II alter-nera ces lettres, il lui dira la position vraie oü nous sommes, sans changer dans un sens ou un autre. II lui enverra copie de toutes les pièces, soit déclarations, soit lettres de M .... et dira dans difïérentes lettres qu’il est important qu’on soit informé dans les journaux américains comme on est. S’il prévoit son séjour au Cap long et qu’il soit libre, il écrira au Cardinal Fesch sous le couvert du duc de Torlonia, banquier a Rome. II lui écrira également a son arrivée en Europe: il serait bon qu’il écrive a Lucien a Rome, a 1’Impératrice duchesse de Parme. S’il débarque en Italië, il fera bien d’aller de suite a Rome, oü Fesch et Lucien lui donneront des conseils pour qu’il se rende prés la familie de Sa Majesté. II pourrait être porteur d’une petite lettre relative a Mme Gu. Bertrand pourrait écrire deux mots a Eugène, relativement a nos intéréts. Ces petits billets peuvent être placés dans des semelles de chaussures. II les met-trait en mains propres. Du Cap, il pourrait écrire a Eugène et a Fesch et demander qu’on envoye des livres des derniers temps. II prendra de mes cheveux qu’il portera a l’Impératrice.”

Zoodra hij in Europa terug was, haastte hij zich om aan de * instructies van den Keizer gevolg te geven en schreef hij niet alleen aan Marie-Louise en aan Eugène, maar daarenboven aan den Keizer van Oostenrijk, en aan dien van Rusland, waarin hij op een lots-verzachting en een lots-verbetering van zijn vroegeren meester aandrong.

Dat al zijn pogingen — evenals die van Las Cases — verkeerd zijn uitgeloopen, is tot een zekere hoogte, zijn schuld niet. Hij heeft — al is het ook op een onhandige en domme wijze geweest — alle moeite gedaan om Napoleon te helpen; hij heeft niet geaarzeld een rol op zich te nemen, die hem tegenover de buitenwereld schade aan zijn goeden naam, zijn eerlijkheid en zijn eer bezorgde. Hij heeft die rol op een onhandige wijze gespeeld; hij heeft zich laten vervoeren, mee-sleepen door zijn drift, zijn temperament, zijn natuur, die alles behalve die van een diplomaat was en heeft daardoor zijn doel gemist. Maar hem kan geen blaam treffen; integendeel, zijn gedrag, zijn opoffering, de rol die hij op zich heeft genomen, be-