Napoleons laatste levensjaren

NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN 67

zijn even zoovele veronderstellingen, door hen aangevoerd, die een verklaring van het gedrag van Las Cases zoeken, waarvoor niemand het bewijs heeft.

Meer voor de hand ligt de verklaring, dat de taak die Las Cases op zich had genomen, te zwaar voor hem was en dat het verlangen om naar Europa terug te keeren, onbewust in hem was gegroeid. Waren de omstandigheden dezelfde gebleven zooals zij tot nog toe waren, dan zou hij het misschien nog wel hebben kunnen uithouden. Nu echter — doordat hij gevangen was genomen plotseling onttrokken aan de geweldige suggestie, die hij van het dagelijksch verkeer met Napoleon onderging en die hem op de been hield, zooals hij zelf bekent — voelde hij ineens hoezeer zijn gezondheid had geleden, in welke mate zijn zenuw-gestel was aangetast. Dit, gevoegd bij alle andere omstandigheden, deden het verlangen om van St. Helena weg te komen, bij hem wakker worden, al wilde hij dit voor zich zelf niet weten, bekennen of toegeven. Napoleon, die zijn gemoeds-toestand beter dan hij zelf begreep, schreef hem de boven-geciteerde woorden, waarschijnlijk om hem het weggaan voor zich zelf gemakkelijker te maken en misschien daarbij • ook, wijl hij begreep, dat Las Cases hem in het vervolg in Europa van meer nut zou kunnen zijn, dan wanneer hij op St. Helena bleef. En Las Cases had nu een verontschuldiging voor een daad, waarvan hij voor zich zelf het geoorloofde betwijfelde, al voelde hij, dat het hem onder de tegenwoordige omstandigheden, onmogelijk was verder zijn taak vol te houden en te volbrengen. Welke echter de drijfveeren voor zijn handeling zijn geweest, deze dóen in geen geval afbreuk aan het eerzame en nobele van zijn houding, die hij tegenover Napoleon, toen deze had opgehouden Keizer te zijn, heeft aangenomen, of verminderen in een enkel opzicht het groote van de zelf-op-offering en van de toewijding, die hij in de benarde dagen van ’s Keizer’s bestaan, heeft vertoond. Dat al de pogingen, die hij in Europa in het werk heeft gesteld, op niets zijn uitgeloopen, is niet zijn schuld, maar is het gevolg van het niet te kwalifi-eeren gedrag van Gourgaud, die alles wat Las Cases bezig was te bereiken, door zijn optreden en zijn doen en laten belette en te niet deed.

Evenmin als Las Cases, werd Bertrand door egoïstische motieven gedreven. Zijn gedrag werd hem voorgeschreven, zoowel door zijn liefde voor Napoleon, voor zijn Keizer, aan wien