Napoleons laatste levensjaren

NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN

gaf, terwijl hij zelf nog niet rijk was. Hij was een edelman in den waren en in dubbelen zin: van geboorte en van opvoeding! Zijn toewijding voor Napoleon, die door zoovelen en zelfs door sommigen, die hem niet zoo vriendschappelijk gezind waren, als echt en ongekunsteld erkend wordt — al zou die alleen maar blijken uit zijn meegaan met Napoleon; doch zij komt door meer en andere handelingen tegenover Napoleon aan den dag — kon door dezen zeker niet miskend en onopgemerkt blijven. Dit waren dan ook de oorzaken, waarom Napoleon meer en meer zijn gezelschap zocht, zich meer met hem bezig hield en er voor zich het belang van voelde, iemand als hem naast zich te hebben. En dit waren dan ook de redenen, waarom hij — dien Napoleon het minst van allen kende; die als niet-militair en slechts met den titel van secretaris meeging en die daarom door Gourgaud en de Montholon in het begin als hun mindere werd beschouwd en behandeld — zeer spoedig de eenige man werd, wiens omgang en gesprekken (en meer nog door de tact, die hij had om te luisteren en een gesprek uit te lokken), Napoleon behaagden.

Inderdaad had Las Cases er bij uitstek den slag van om Napoleon in de tijden, dat hij zich, door zijn moreel en lichamelijk lijden, gedrukt voelde, die afleiding te bezorgen, die hij dan zoozeer behoefde. Wat Las Cases voor hem is geweest gedurende de plus minus acht maanden, die hij èn op de Nort-humberland èn op St. Helena heeft doorgebracht; welke troost en hulp hij hem door de zachtheid van zijn karakter, door zijn grenzelooze toewijding, door zijn veelzijdige ontwikkeling heeft gegeven; welken invloed hij op hem heeft uitgeoefend, door hem, in de dagen van neerslachtigheid, die eindeloos, zonder kleur, eentoonig voorbij-sleepten, aan te zetten om bezigheid te zoeken of zijn begonnen werk te hervatten en hem steeds opgewekt en met evenveel ijver, daarin bij te staan; welke moreele steun hij voor hem is geweest, doordat hij nooit een klacht uitte over zijn leven op het eenzame eiland, doordat hij nooit een enkel woord repte over een mogelijk teruggaan naar Europa zonder den Keizer; kan men begrijpen, wanneer men het gesprek tus-schen hem en den Keizer leest, dat hij in het Memorial heeft opgeteekend, men kan het voelen uit den afscheids-brief dien Napoleon hem — toen Las Cases van St. Helena vertrok — heeft geschreven. „Rien n’amuse et ne distrait plus complè-tement 1’ Empereur,” verhaalt Las Cases, „que le récit des moeurs et des histoires de nos salons.”