Napoleons laatste levensjaren

NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN    235

bleef hij soms veertien uur op één dag door-dicteeren. Somtijds dicteerde hij gedurende een geheelen nacht achtereen voort, zoo-als den nacht toen hij om vier uur Gourgaud uit den slaap liet wekken om de Montholon te vervangen, die niet meer kon. De jonge Las Cases verhaalt: „Je me rappelle un moment oü écrire 1’histoire était pour lui une véritable passion. Presque tou-jours il dictait en marchant; son pas alors n’était point préci-pité, et, dès que son attention était fixée, il devenait tres régulier. Quand son attention se fixait plus fortement encore, son pas devenait plus ferme; on entendait son pied se poser nette-ment sur le plancher. Pour peu qu’il s’animat, sa respiration se faisait haute et fréquente. J’ai toujours remarqué qu’il était entièrement et complètement a 1’occupation a laquelle il se li-vrait. Je n’ai pas souvenir de 1’avoir vu s’occuper en même temps de deux choses différentes. Un jour, il se moquait de ce qu’on raconte, que César dictait a la fois a plusieurs secrétaires en diverses langues. Pendant qu’il travaillait, on faisait fréquem-ment beaucoup de bruit autour de lui en jetant les portes; il ne paraissait pas s’en apercevoir .. ..”

Wel is waar, moedigde hij zijn lotgenooten aan en troostte hij ze, wanneer zij onder hun taak zuchtten, met het vooruitzicht, dat zij alles wat zij schreven als het hunne konden beschouwen en dat zij er later, indien zij het zouden uitgeven, een hoop geld mee zouden kunnen verdienen. Maar op andere oogenblik-ken — vooral wanneer hij uit zijn humeur was — waarschuwde hij hen, dat zij er niet op behoefden te rekenen, eenig recht op het werk te hebben. Wat er met die enorme hoeveelheid dictée is gebeurd, weet men niet; hoeveel er van ook het licht heeft gezien, is het waarschijnlijk, dat er nog een groot deel onuitgegeven is gebleven. Daarentegen is het onwaar, dat Napoleon zelf sommige opstellen, waarvan men den schrijver niet kent, of niet kende in dien tijd, onder anderen het „Manuscript de Sainte Hélène,” naar Gourgaud beweert, zou hebben geschreven, zooals hierboven reeds is opgemerkt.

Tegen twee uur s’ middags kleedde de Keizer zich. Hij schoor zich, ontdeed zich van zijn kamer-japon, van zijn rood-zijden hoofd-doek en van zijn hemd, waarvan hij altijd het boord open hield (een das droeg hij nooit) en trok zijn groene rok, wit vest en wit casimieren korten broek aan, zijn wit-zijden kousen en lage schoenen met gespen. In het begin der ballingschap droeg hij nog één zijner twee groene Kolonels-uniformen der chas-