Napoleons laatste levensjaren

234 NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN

island of Saint Helena, exposing the unnecessary severity exer-cised towards Napoleon,” die in 1818 verschenen en waarvan een vertaling is gegeven in de „Receuil de pièces authentiques sur le captif de Sainte Hélène” en nog eenige opstellen, waaronder de aanteekeningen op de „Mémoires de Henry de Chabou-lon” een voorname plaats innemen.

Het derde gedeelte bevat een studie over de „Campagnes de César,” een „Précis des campagnes de Turenne et de Fréderic II” en eenige theoretische beschouwingen over krijgskunde, leger-or-ganisatie en vestingbouw.

Niettegenstaande een enkele fout, die er hier en daar in voorkomt, doordat het op verschillende plaatsen niet nauwkeurig genoeg is en door de vergissingen, die de schrijver heeft gemaakt, wijl hem de gegevens ontbraken, om alles wat hij uit zijn hoofd en uitsluitend uit zijn herinnering moest dicteeren, te contröleeren en wijl hem geen enkel document of werk bijna ten dienste stond, waarmee hij zijn herinnering kon vergelijken, heeft zijn werk een groote verdienste. De stijl is uitstekend, het woord nauwkeurig, de logica en de wijze waarop de gebeurtenissen zijn gerangschikt, bewonderingswaardig, naar zij zeggen, die tot oordeelen daarin bevoegd zijn. Wanneer hij iemand ten tooneele voert, stelt hij hem in drie, vier nauwkeurige en vaste trekken voor; zijn beschrijvingen van streken waar hij oorlog heeft gevoerd, alsmede die der oorlogen zelf zijn glashelder en zóó duidelijk, dat een topograaf het niet zou kunnen verbeteren, terwijl het levendige van het verhaal en de geheele wijze om zijn personen te beschrijven en ze ten tooneele te voeren, zoo-als in de „Lettres du Cap,” den lezer aangrijpt en vast houdt, zonder dat er van eenige kunstgreep of van groote woorden is gebruik gemaakt. Er is dan ook geen beter antwoord dan zijn werk, op de aanklacht van zijn tegenstanders, dat hij zijn tijd op St. Helena in kinderachtige en kleingeestige twist-zoekerijen met Hudson Lowe heeft doorgebracht en verknoeid heeft, en dat hij wel iets beters had kunnen doen.

In den beginne op St. Helena heeft Napoleon — voordat zich door de omstandigheden een groote moedeloosheid van hem had meester gemaakt — veel tijd aan het schrijven of liever aan het dicteeren van zijn herinneringen besteed. Zijn lotge-nooten getuigen er alle van, die hij beurt om beurt als secretaris gebruikte en wiens goeden wil hij op proef stelde. Waar zij vermoeid werden en na een tijdlang schrijven moesten rusten,