Napoleons laatste levensjaren

232 NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN

pas na zijn dood op St. Helena aan, voorzien van het gewone opschrift: „From E. V. Holland by lordBarhurst’s permission”. Na den dood van den Keizer werd een gedeelte van zijn bibliotheek door zijn lotgenooten — vooral die boeken, welke van Rambouillet, Trianon en Malmaison afkomstig en van het keizerlijk wapen voorzien waren — mee naar Europa genomen, waar zij later, öf te Parijs werden verkocht (zooals die, welke Bertrand had mee-gebracht), öf in particuliere bibliotheken en verzamelingen een plaats vonden; een ander gedeelte, het mee-rendeel, ging naar Engeland, waar het eerst en bloc aan een Londenschen boekverkooper werd overgedaan, die er een keuze uit deed en de rest op een publieke verkooping liet veilen.

Wanneer Napoleon den morgen niet met lezen had doorgebracht, maar had gewerkt, déjeuneerde hij tegen elf uur. Het kleine tafeltje vóór zijn sofa werd leeg gemaakt en in plaats van de boeken, die er meestal op lagen, werd er een servet over gedekt. Behalve, wanneer hij gewerkt had en hen, die zijn secretarissen waren geweest, bij zich noodde, at hij s’ morgens meestal alleen en was dan in hoogstens tien minuten klaar. Trouwens, in het geval, dat hij wel Las Cases, de Montholon of Gourgaud vroeg om bij hem te blijven, duurde het déjeuner, dat uit één soep, twee vleeschen en één groente bestond — ten minste, indien Cypriani (die door een Engelsche soldaat ver-vergezeld, naar James Town was geweest) zich versche groente had kunnen verschaffen — niet heel veel langer. Daarna dronk hij een kop koffie en dan begon het werken weer.

Toen hij op St. Helena kwam, was Napoleon van plan om zijn loopbaan en al de politieke en militaire daden, die hij volbracht had, te schrijven. Dit grootsche plan heeft hij niet geheel ten uitvoer gebracht.

Toch, zooals het daar ligt, en zooals het in 1867 is verschenen vormt het zes groote deelen en is het een ontzaggelijk werk, dat een schrijver van beroep geen oneer zou aandoen. Het beste overzicht kan men er van krijgen, indien men zich aan de verdeeling houdt in drie groepen, die sommige schrijvers er aan onderscheiden. Ten eerste de „Mémoires”, waarvan het begin en het einde zijn geschreven en het midden onvoltooid is gelaten; ten tweede, die werken, welke een studie bevatten over eenige groote veldheeren en theoretische beschouwingen over krijgskunde, legerorganisatie enz. Het eerste gedeelte der Mémoires bestaat uit vier onderdeden; ten eerste, het beleg van Toulon en de