Napoleons laatste levensjaren

VOORREDE XVII

maken. Aan dat ras, aan die erfelijkheid had hij zijn goede eigenschappen, zijn genialiteit te danken, evengoed als zijn slechte eigenschappen en zijn fouten er hun oorsprong in vinden.

Hij was een mensch, maar een merkwaardig mensch! Merkwaardig zoowel in zijn uiterlijke verschijning als in zijn voelen, zijn denken, zijn doen. Zoo iemand, dan was hij moeilijk te doorgronden ten gevolge der veelheid en de verschillendheid van zijn karakter-trekken; zoo iemand, dan kan hij onmogelijk naar één enkele uiting, naar één enkele daad, naar één enkel gevoel worden beoordeeld, omdat zijn uitingen en zijn daden zoo dikwijls met elkaar in tegenspraak waren en zijn uitspraken en gevoelens zoo dikwijls en zooveel van die, welke Hij op een ander tijdstip en onder andere omstandigheden had geuit, verschilden.

Zijn uiterlijk! Hoe kon het niet veranderen naar gelang der omstandigheden! Hoe kon niet het was-matte gezicht met de hard-marmeren trekken verhelderen tot een lichtende heerlijkheid, wanneer zijn eigenaardige glimlach rondom zijn lippen kleurde! Heine zegt daarvan: „Auch das Gesicht hatte jene Farbe, die wir bei marmornen Griechen- und Römerköpfen finden, die Zügen desselben waren ebenfalls edel gemessen wie die der Antiken, und auf diesem Gesichte stand geschrieben: Du solist keine Götter haben auszer mir. Ein lacheln, das jedes Herz erwarmte und beruhigte, schwebte um die Lippen — und doch wuszte man, diese Lippen brauchten nur zu pfeifen, — et la Prusse n’existait plus — diese Lippen brauchten nur zu pfeifen — und die ganze Klerisei hatte ausgeklingelt — diese Lippen brauchten nur zu pfeifen — und das ganze heilige rö-mische Reich tanzte. Und diese Lippen lachelten und das Auge lachelte — Es war ein Auge, klar wie der Himmel, es konnte lesen im Herzen der Menschen .... En Kielland, in zijn „Rings-um Napoleon” vertelt: „Er kontte wohl nicht lachen. Aber es wird erzahlt, das ein wohlmeinendes Lacheln von Ihm Wunden heilen und den, dem es galt, dazu bringen kontte für Ihn durch’s Feuer zu gehen .... Alle haben bezeugt, dasz Ihm das wunderbarste Lacheln eigen war” ....

Was het dezelfde man, hij die — wanneer het er op aan kwam zijn onverzettelijken wil door te drijven, om het doel te bereiken, dat hij zich eenmaal had voorgesteld — met één enkel handgebaar honderden en honderden menschen in den dood joeg en hij, die — toen iedereen, bij den terugtocht uit

Napoleons laatste Levensjaren