Napoleons laatste levensjaren

VOORREDE

sche persoonlijkheid, over den mensch die hoog boven zijn medemensch heeft uitgeblonken en wiens naam zal blijven doorklanken tot het einde der eeuwen!

Zeker, de omstandigheden hebben meegewerkt! Maar toch, wanneer de vermoedens, die ik heb geuit — want meer dan vermoedens durf ik de door mij aangevoerde argumenten niet noemen — zouden blijken ten eenenmale van allen grond ontbloot te zijn, het feit is niet te loochenen, dat, ik herhaal het, met Napoleon het omgekeerde heeft plaats gehad als met het meeren-deel van zijn gelijken in de samenleving. Zoo ooit, dan kan men op hem de reeds zoo dikwijls gebruikte en al zoo lang herhaalde vergelijking toepassen, namelijk, dat men alleen op een afstand een goed begrip der hoogte van een monument kan krijgen. Want als een monument stak Hij uit boven zijn tijdgenooten niet alleen, maar ook boven hen, die vóór Hem zijn geweest en boven hen die na Hem zijn gekomen. Tot op dezen dag is er, na Hem, geen enkel Europeesch vorst geweest, die zich in groote met Hem heeft kunnen meten of die Hem heeft kunnen evenaarden; na Zijn dood heeft, tot den huidigen dag geen vorstenhuis in Europa een persoonlijkheid voortgebracht, die in Zijn schaduw zou kunnen staan. Hij is de grootste onder de grooten geweest! Om zich een goede voorstelling van Napoleon, en zich een goed begrip van zijn karakter te vormen, moet men het werk van meer dan één schrijver lezen, moet men niet vasthouden aan wat slechts één schrijver van hem zegt. Een goede waarschuwing te dien opzichte zijn de Mémoires van Mme. de Rémusat, waaruit Taine voornamelijk zijn gedeelte over Napoleon in zijn „Origines de la France contemporaine” heeft geput — die niet anders doet dan, met kwasi zoetsappige betuigingen van bewondering, liefde en betreuren, dat Napoleon niet anders is dan hij is en zooals zij hem zoo graag zou willen zien, dan voortdurend kwaad te spreken en al zijn daden in een minder gunstig daglicht stellen. Wanneer men de oorzaken weet, waarom en w;aardoor deze vervelende grootmoeder zulk een slechte beoordeeling van Napoleon geeft, leest men haar Mémoires — hoe belangrijk zij overigens ook zijn — met een geheel ander gevoel. Dat niet één schrijver alléén een goede blik op hem kon hebben, is zeer goed te begrijpen. Daarvoor is Hij, gedurende zijn leven, nu eens te veel het voorwerp van te groote vereering, dan weer van groote verachting geweest. En zelf zijn nagedachtenis verdeelt de