Napoleons laatste levensjaren

122    NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN beschouwd in de strenge, afgemeten etikette van zijn hofhouding, een andere persoonlijkheid dan den man van wien de legende ging, dat hij niet van kinderen hield en dat hij er liefhebberij in had kinderen aan hun haar of aan hun ooren te trekken en ze pijn te doen!

Er kwam echter nog iets bij, waardoor het gezelschap van Betsy hem aantrok! Zonder bepaald verliefd op haar te zijn — daarvoor was het verschil in leeftijd en stand te groot — was het toch het vrouwelijke in haar dat invloed op hem had, het eigenaardig vrouwelijke, dat den omgang met een meisje geheel anders doet zijn, dan de omgang met jongens van dezelfde ouderdom, het moeilijk uit-te-leggen en te verklaren voelen dat bijna iedere man tegenover een jong meisje van dien leeftijd heeft, een gevoel, dat hij weet en waarvan hij overtuigd is, dat het slechts tijdelijk kan zijn en is, maar dat hem toch een zekere gelukkige triestheid van iedere verliefdheid geeft, zonder bepaald met de duidelijkheid van een verliefdheid tot zijn bewustzijn te komen, een behoefte tot het ontvangen en geven van teederheid, die — wanneer men jonger is — gemakkelijk tot verliefdheid overgaat. En Napoleon had een groote hoeveelheid teederheid in reserve om te geven, waartoe hij nooit gelegenheid had gehad, evenals hij gedurende zijn geheele leven veel te weinig teederheid van vrouwen had ontvangen. Van de drie vrouwen toch, die hij in zijn leven heeft lief gehad, was er maar één, Mad. Walewska, bij wie hij die echt en groot genoeg had gevonden.

Wanneer men de aanteekeningen van' Gourgaud in diens journal leest, en vooral tusschen de regels leest — en men kan gerust aannemen, dat Gourgaud hier niet overdrijft of fantaiseert, omdat hij alleen, eenvoudig de stemming van den Keizer optee-kent en er geen eigen verklaring van geeft — begrijpt men, wat er in Napoleon heeft omgegaan. Den 21sten December ’16 wachtten de Bertrands, die na een korten tijd op Hutt’s Gate te hebben gewoond, nu een woning hebben betrokken op een honderd meter afstand van die van Napoleon, bezoek van Mevrouw Balcombe en haar twee dochters: „Le grand maréchal, schrijft Gourgaud, m’apprend que les demoiselles Balcombe doivent venir diner demain chez lui. En ce cas, dis-je, Sa Majesté s’habillera et sortira.” Den 22sten blijven zij nog al lang uit; de Keizer is ongedurig, loopt telkens naar buiten „et regarde souvent sur la route avec sa lorgnette.” Om vijf uur