Napoleons laatste levensjaren

VIII - VOORREDE

de oplichting en terechtstelling van den Duc d’ Enghien (heel veel vorstelijke wandaden heeft hij blijkbaar niet op zijn kerfstok; men zou anders niet eeuwig deze eene noemen; men vergelijke daarmee de terechtstellingen en moorden op bevel van den koning bij Gods genade, op bevel van Lodewijk den achttienden en de slachting door de Terreur blanche onder diens regeering gepleegd,) verschijnt meer en meer in een ander licht. Behalve nog de verontschuldiging, die Napoleon zelf van zijn gedrag in deze kwestie geeft, terwijl hij het voorstelt, dat alles op zijn bevel is geschied en de volle verantwoordelijkheid daarvan op zich neemt, zooals door Las Cases in zijn Mémorial is opgeteekend, en waaruit blijkt, dat hij niet anders dan uit wettig zelfverweer zou hebben gehandeld, indien de te snelle terechtstelling inderdaad op zijn bevel zou zijn geschied, is er door de openbaring van verschillende stukken in den laatsten tijd aan het licht gekomen, dat niet hij de schuld van den terechtstelling van den laatsten Condé draagt, maar dat de schuld daarvan aan anderen moet worden geweten!

En ook leert men meer en meer, dat de haat, waarmee de vorsten van Europa tegen hem waren bezield, voornamelijk daaruit voortkwam, dat hij de democratische idee voorstond; dat hij de medezeggingschap van het Volk in de regeering op den voorgrond stelde, een idee, waarvan de autocraten het grootste gevaar voor hun troon en voor de willekeur van hun regeering zagen.

In ons land bestaat geen noemenswaardige Napoleonliteratuur en een goede, eerlijke beredeneering van zijn invloed op ons land ontbreekt nog geheel. Het is op lange na nog niet uitgemaakt, of zijn invloed in ons land niet van dien aard is geweest, dat hij ons evenveel nut als nadeel heeft gedaan en men vraagt zich onwillekeurig af, of de ramp zóó groot zou zijn (wanneer men van een ramp zou mogen spreken,) indien Nederland bij Frankrijk ware ingelijfd gebleven of als een vasal-staat van Frankrijk had voortgeleefd of bij Frankrijk had blijven behooren. Het is met de volken als met planten en dieren, die beter gedijen en zich forscher ontwikkelen, wanneer zij in de volle aarde zijn geplant of in een ruim water leven, dan wanneer zij in een bloempot moeten blijven voortbestaan of in een goudvisschenkom moeten blijven rondzwemmen. En ook is het de vraag of het niet beter ware geweest, indien het stuk of wat opgewonden aristocraten, toen men er zeker van