Napoleons laatste levensjaren

Meer en meer begint er in verschillende landen een Napoleon literatuur op te komen, waarvan de stroom door één persoon niet is bij te houden. Niet alleen in Frankrijk, maar ook in Engeland, in Duitschland en in Rusland, waar — bij gelegenheid van de viering van het eeuwfeest van 1812 — de Staatsarchieven een catalogus hebben uitgegeven, alléén van de stukken, op die periode betrekking hebbend, en wier aantal 15.000 bedraagt!

Meer en meer dan ook komt de figuur van den grooten Keizer in een zuiverder, helderder en veel meer waar licht te staan, dan tot nog toe het geval was, en krijgt men een anderen blik op zijn persoonlijkheid en een ander oordeel over zijn daden, dan men tot voor betrekkelijk korten tijd had. Men ziet er uit, dat hij niet — zooals hij nog altijd door een menigte personen, vooral in ons land, genoemd wordt — een „geweldenaar,” „een overweldiger” een „dwingeland,” een „onderdrukker,” ja zelfs een „bloedhond” was, „die s’lands zonen ter slachtbank voerde,” maar dat de meeste oorlogen, die hij heeft gevoerd, hem zijn opgedragen of opgedwongen en dat hij eigenlijk meer een vredes- dan een oorlogs-vorst was. Een neutrale en zooveel mogelijk eerlijke geschiedenis van de oorlogen, die hij als Keizer met de Europeesche landen heeft gevoerd, is nog niet geschreven en er is nog niet uitgemaakt in hoeverre en welke oorlogen van Frankrijk aan de schuld van de andere mogendheden of aan zijn schuld moeten worden geweten. Napoleon zelf zegt, sprekend over zijn daden, zoolang hij Keizer is geweest; volgens Las Cases in zijn memorial: „m’accusera-t’on d’avoir trop aimé la guerre? mais il (un historiën franpais) montrera que j’ai été toujours attaqué!” Zelfs de wandaad, die men hem altijd verwijt en waarmee men altijd en steeds weer komt aandragen,