Napoleons laatste levensjaren

100    NAPOLEONS LAATSTE LEVENSJAREN

—    gezegd: „Eh bien! nous écrirons nos Mémoires. Oui, il fau-dra travailler; le travail est aussi la faux du temps?” Het kostte dus Las Cases weinig moeite om hem aan het werk te krijgen, het eenige middel — dat begreep hij — om hem eenige belangstelling in zijn bestaan te doen houden en de verveling te verdrijven, die hij reeds nu en in de verte zag dreigen. Eerst had Las Cases beproefd hem Engelsch te leeren. Hij gaf zijn zoon eiken dag een paar uur les en met den Keizer over diens vorderingen sprekend, had hij hem voorgesteld, hem volgens dezelfde methode in korten tijd zoodanig op de hoogte te brengen, dat hij zonder iemands hulp zou kunnen lezen. Na eenige dagen echter verveelde het den Keizer en had hij er geen lust meer in. Wel heeft hij het toen, en ook later, nog eenige keeren opgevat, maar — en dit is in tegenoverstelling met wat Las Cases in zijn Mémorial beweert — heeft hij het nooit zoover gebracht dat hij zonder hulp een courant of het Annual Register, dat hij nu en dan op St. Helena ontving, kon lezen. Trouwens, zijn ongeschiktheid om vreemde talen te leeren, was een zijner karakteristieke eigenschappen. Hij heeft bijvoorbeeld nooit nauwkeurig en correct Italiaansch kunnen spreken; meestal zelfs was het ver-italiaanscht fransch waarvan hij zich bediende, zoodat hij voor anderen heel moeilijk verstaanbaar was. Niettegenstaande hij gedurende negen jaar voortdurend en herhaaldelijk met Duitschers in aanraking kwam, heeft hij nooit lust of geduld gehad Duitsch te leeren spreken en heeft het ook nooit goed verstaan.

Telkens kwam hij op het dagboek van Las Cases terug, dat

—    hoe belangrijk het ook kon zijn voor later — uit den aard der zaak onvolledig moest blijven, waar het ’t militaire gedeelte of de beschrijving van de veldtochten betrof, waarover Napoleon zich, onder het spreken over andere onderwerpen, slechts ter loops uitliet. Las Cases greep telkens de gelegenheid aan om hem het denkbeeld te suggereeren, hem het verhaal van zijn veldtochten voor te zeggen en hield zoo lang aan, dat de Keizer hem eindelijk, op Zaterdag den 9 September 1815, zijn levensgeschiedenis begon te dicteeren, aanvangend met het beleg van Toulon en daarna vervolgend met den veldtocht in Italië. Na het eerste dictée voelde hij er zich niet zeer toe aangetrokken het werk verder te vervolgen, maar Las Cases hield aan en toen het eenmaal in zijn gewoonten was gekomen, begon hij er lust in te krijgen en vervulde hij eiken ochtend zijn zich zelf opge-