Een ver-Urkte Israëliet

mens heeft, zo is de gedachte, aan één dag te weinig om zijn zonde te belijden en zich zijn tekortkomingen te realiseren; hij kan in de stilte van de nacht tot zichzelf komen. Er is enerzijds de treurig stemmende conclusie een zondig mens te zijn, anderzijds verheugt men in de gebeden zich erover tot het uitverkoren volk te behoren: "Wij zijn het die Uw woord dragen, Gij zijt het die ons Uw woord dragen laat".

De traditie verhaalt dat alle mensen door G'd in een boek worden geschreven. Op Grote Verzoendag wordt beslist wie daarin vermeld blijven en wie daaruit wordt verwijderd. Tijdens de tien Ontzagwekkende dagen (van Nieuwjaar tot aan Grote Verzoendag) kan de mens beïnvloeden wat er zal gebeuren: in het boek vermeld blijven of eruit verwijderd worden. Men wenst elkaar gewoonlijk toe: 'Lesjana tova tikkateev!', datje mag worden ingeschreven voor een goed jaar!'

Joods Nieuwjaar moge dan betekenen het beleven van twee dagen van inkeer, het is tegelijkertijd een feest, thuis èn in de synagoge. Thuis doopt men een appel in honing en spreekt de wens uit dat het nieuwe jaar zoet mag zijn; bittere etenswaren worden in ieder geval vermeden.

Seder naam van plechtigheid op twee avonden van Pesach gehouden; bestaat uit een vijftiental onderdelen elk met een eigen naam.

Sederavond de bijeenkomst op de eerste twee dagen van Pesach, wanneer men dankbaar herdenkt hoe door ingrijpen van G'd de uittocht kon plaatsvinden. Op de feestelijk gedekte tafel staat de sederschotel waarop ingrediënten liggen die herinneren aan de Uittocht. Een ei, teken van leven; 'charoset': een mengsel van vruchten en wijn waarvan de grijze kleur herinnert aan de mortel waarmee de Israëlieten als slaven werkten om de steden Pitom en Raamses te bouwen. Er ligt een gebraden beentje zonder vlees, dat het paaslam symboliseert, en bitterkruid (mierikwortel o.i.d.), waarvan de bittere smaak verwijst naar het leven in Egypte, dat bitter was geworden. Zout doet denken aan de vergoten tranen. Er liggen matses op de tafel, want bij de Uittocht was er geen gelegenheid het brood te doen rijzen. Men drinkt vier bekers ('arba kosot') wijn met het oog op de vier verschillende woorden waarmee de bevrijding uit Egypte is aangekondigd en gerealiseerd: 'Ik zal uitvoeren, Ik zal redden, Ik zal verlossen, Ik zal nemen (Ex. 6:6 en 7). Er staat een stoel en een beker wijn gereed voor de profeet Elia. Want geprofeteerd is dat Elia zal komen om de komst van de Messias aan te kondigen (Mal. 3:23); en wie zal zeggen dat dit niet op een Sederavond het geval zal zijn als zovele joden over de hele wereld bijeen zijn? Behalve tot gedachtenis zijn alle ingrediënten en handelingen ook erop gericht dat de aanwezige kinderen vragen stellen omtrent het waarom en waartoe, opdat de ouderen gelegeheid krijgen te vertellen over de Uittocht, zoals het hun geboden is te doen (Ex. 10:2). IJet boekje met het verhaal van de Uittocht, waaruit zal worden voorgelezen draagt de naam Haggada (vertelling). De gewoonte op deze avond bijeen te zijn dateert al van voor de gewone jaartelling, zodat van deze boekjes kostbare oude exemplaren bestaan. Gezegd kan worden dat de hele

11