Deze vijandige wereld

markt. Hij liep de stoep op van het café, iets scheef door zijn afgezakte schouder, hield met de hand aan de goede kant de groene ijzeren leuning vast. 'Verboden voor joden,' stond er op het smoezelige kartonnen bordje voor het caféruit.

Nou ja, een paar minuutjes, dan kwam hij weer. Het was wel rottig dat hij het had gedaan. Je kreeg natuurlijk dorst, zo'n hele dag in de brikettenfabriek vol kolengruis. En waar moest hij anders koffie gaan drinken? Het was overal verboden voor joden. Daar kon hij toch óók niets aan doen. Maar ik was erbij en moest buiten blijven staan. Zou ik het in zijn plaats hebben gedaan? Wat maak je je druk, hij heeft in Spanje gevochten. Je moet niet zo overgevoelig zijn. Maar hij hoefde toch niet zo lang in dat café te blijven? Even de stoep heen en weer lopen. Hier blijven staan is zo gek. Als hij niet gauw komt, ga ik toch weg, dan zal je hem zien kijken. Zo mag je niet denken, Sal, dat is gemeen van je, misgun je hem misschien dat bakkie koffiesurrogaatslobber. Nog één minuut, dan smeer ik hem. Opzitten en pootjes geven. Als we er maar geen ruzie om krijgen. Hij heeft me aan dat baantje geholpen, nadat de nazi's met hun Nederlandse verwalter vaders schoenmakerij hebben gestolen.

Voor de tweede keer dreunden de slagen van de klok in de Zuiderkerktoren. Haastig, alsof hij was gevlucht, kwam Hen-nie uit het café en sprong de treden van de stoep omlaag.

Zwijgend hepen we naast elkaar langs de Kloveniersburgwal tot voorbij het gebouw van de Werkende Stand, naar het huis van Nico, de brikettenbaas, waar Hennie nu woonde, omdat hij na de arrestatie van Sneevliet uit Delft was gevlucht. Tien kinderen hadden ze daar, in déze tijd tien kinderen, alsof ze katholiek waren. Maar er waren zes joden ondergedoken. Als ik dat eerder had geweten. Misschien was het een duikadres geweest voor vader, en moeder, en Maurits, die er schoenen had kunnen maken voor het geld, ik had ze dan wel weggebracht. Als vader bij pigol was gaan werken, hadden we

59