Deze vijandige wereld

'Zal ik eens bij de Joodsche Raad gaan praten?' vroeg ik schuchter, de naam al maakte vader razend. 'Je weet wat de jidden onder elkaar zeggen: Joods Verraad,' had hij vanmorgen nog schamper opgemerkt. 'Wat denk je daar in godsnaam te bereiken? Die helpen alleen hun vriendjes aan een stempel.'

'En als u in de p igol, hun schoenmakerij, kan komen?'

'Daar hebben ze mij echt niet voor nodig. Vergeet dat stempel maar. Weet je wat je op je persoonsbewijs moet hebben? Een b. De b van Bemazzel. En mazzel heb ik in mijn hele leven nog nooit gehad.'

'Een pietsie minder kan ook,' zei een oude man die zich omdraaide en mij met zijn schouder terugduwde, in de lange rij van wachtenden voor het gebouw van de Joodsche Raad aan de Nieuwe Keizersgracht. 'Ze lopen binnen niet weg. Ze kijken wel uit. En de oorlog is nog lang niet afgelopen.' Weer schoven wij een voet vooruit, zoals tossende voetballers: aarzelend, eerst de hele lengte van de schoen, dan toch alleen de breedte, om de vraag wie er wind mee zou hebben in de eerste helft.

Toen werd ook ik binnengelaten in de grote spreekkamer. Gevuld met al die tafeltjes leek het meer op een schoolklas, en achter elk ervan zat een stukje lotsbeschikking, vermomd in de gedaante van een mens. 'Dag Mr. K.,' zei ik, en nam plaats tegenover een gezette man met een ring van grijs haar om zijn glimmende schedel. Even fronste hij zijn wenkbrauwen, als wilde hij zeggen: 'Waar ken ik je van,' en ik dacht: 'Zou hij mij wel eens hebben gezien toen ik nog bij Hars werkte? Toen was hij een beroemd advocaat, en soms kantonrechter.'

'Waar kan ik u mee van dienst zijn?' vroeg hij alleen.

Ik antwoordde dat ik voor mijn vader kwam, die een oproep had gekregen voor een werkkamp en toch zo'n goede vak

53