Deze vijandige wereld

stofzuiger al lang kapot was, lag een vinger dik op de papieren veters en lege doosjes in de etalage. Maurits, die altijd bij vader had gewerkt, was weg, was leermeester geworden in het Apeldoornse Bosch, om het stempel van de Joodsche Raad dat hem tegen deportatie beschermde, en hij had steeds voor de netheid gezorgd.

In zijn glimmende zwartheid scheen alleen de stansmachine het stof van zijn stierenek af te schudden met elke slag van zijn grote ronde hamer op een mes, dat de zolen en hakken uitsneed. Misschien hield vader de machine nog schoon, want hij was het duurst geweest van allemaal, en net afbetaald toen de oorlog was uitgebroken.

Wij spraken geen woord, al een uur of langer, en dachten aan hetzelfde: vader was goedgekeurd voor het joodse werkkamp in Vledder. Volgende week moest hij er naar toe. Dan bleef moeder alleen achter. Dan moest ik alleen voor de winkel zorgen, en wat wist ik van schoenmaken af... Hadden we er maar enig idee van, hoe lang het duurde. Wisten we maar wat we eraan konden doen.

'Jij bent toch ook weer uit het kamp gekomen,' zei vader plotseling, alsof hij zijn eigen gedachten wilde onderbreken.

'Toen had ik een briefje van dokter De Wit. Die zit nu zelf in Westerbork.'

Met de hak van een schoen sloeg vader de hendel van de schakelaar omhoog, de uitpoetsmachine met zijn borstels en rollen begon weer te draaien en had iets van een fladderende kraai. De rand van een zool werd langs het rondjagende mes getrokken, wat een janktoon gaf die de voorbijgangers verschrikt deed opkijken. De scherpe punt van een gebroken ruitje trilde mee met elke beweging.

Weer werd de deur van de winkel opengeduwd. Het was de huisbaas, voor zijn wekelijkse zes gulden. Vader gaf hem zwijgend het geld, en de man vertrok haastig, zonder een woord te zeggen.

52