Deze vijandige wereld

niet zijn. Maar opoe zei soms tegen pa: 'Hoe kun je de kinderen op een christelijk kakschooltje doen?' Soms vertelde juf van een grote tent, en dan dacht ik aan een circus, waar een man sprak die zij Jezus noemde. Ik luisterde er ademloos naar, en mijn oren werden rood.

'Wie reukt er hier zo vies?' wil juf weten. Zij snuffelt aan ieder van ons, maar bij mij blijft zij langer staan. Dan haast ze zich de klas uit en komt met Saartje terug. 'Je broertje heeft het in zijn broek gedaan,' zegt ze en trekt nu pas een benauwd gezicht. 'Neem hem maar mee naar huis, dan kan je moeder hem verschonen.'

Wijdbeens waggel ik mee aan de hand van Saartje, onder de bomen bij het water van de Nassaukade. Ik wil niet voortmaken, het kleeft als je niet voorzichtig loopt. Op de brug naar de Rozengracht blijven wij staan. Ik houd me vast aan een spijl van de leuning, trap een steentje in het water terwijl een dekschuit onder ons door glijdt. 'Als je niet opschiet, zal ik het tegen moe zeggen.'

In de winkel staat pa met een klant. Even kijkt hij verbaasd als wij binnenkomen, trekt rimpels in zijn voorhoofd. 'Sientje,' roept hij dan, 'kom eens. Je oudste zoon heeft een boks vol keutels.' Vader schatert het uit en dat valt mee, hij lacht er dus om.

'Gaan jullie maar bij Funke in de rij staan,' zegt moeder later. 'Daar hebben ze roggebrood vandaag. Straks kom ik jullie aflossen.' We schuifelen mee, in de rij mensen tussen de Bloemstraat en de Rozengracht. Het heeft gesneeuwd, de zwarte modderige brij op de stoep dringt door je schoenen. Saartje houdt mij stevig vast als anderen zich vóór ons willen wringen. Om de hoek is de bakkerij. De bitterzoete geur van het roggebrood kun je al ruiken.

18