Deze vijandige wereld

mijn wangen, of een griezelig-jeukende aai met zijn snor. Hij drukte met zijn volle hemd een groot gouden horloge met slagwerk tegen mijn oor, totdat ik fijntjes de uren hoorde slaan als van een torenklok ergens ver weg.

En iedereen zei: 'Wat lijkt die jongen op zijn vader, zijn ogen zijn even donker, zijn haar is blauwzwart. 'Je lijkt op Barend,' herhaalde opoe in de Foeliedwarsstraat, terwijl ze aardappelen zat te schillen in de woonruimte die eens een winkeltje was geweest. De toonbank stond er nog, nu werd erop gekaart; daarachter een stelling met tabakspotten van Delfts blauw en grote vierkante trommels waar eens koffie en thee in werden opgeborgen. De groen uitgeslagen, bronzen bel in de winkeldeur rinkelde even driftig als die bij ons thuis, en we riepen 'vollek' als we binnenkwamen. En soms nam opoe me mee om melk te halen bij Woudenberg om de hoek, in een donkere stal waar het stonk naar mest en waar ik aan de hand werd meegeleid tot vlak bij een koe die daar werd gemolken: vier roze, wrattige tieten spoten om beurten hun straaltje melk in een emmer.

's Avonds werden we gekleed te bed gelegd, omdat het zo laat was, maar voor vader en moeder nog te vroeg om al naar huis te gaan op zondagavond, en als we geen haast maakten klonk het onverbiddelijk: 'Kom, naar bed jullie.' 'Ik ben gjo-ter dan Maurits,' zeurde ik, en ineens had de hele familie onbedaarlijke lol om mijn Jordaans. 'Zeg nog eens: me poute.' Dan kwam moeder aan de beurt, omdat ze Arnhems sprak. Ernems. En opoe vroeg: 'Is je broer Andries gisteren weer geweest? Die huichelaar. Op sjabbes gaat hij eerst naar sjoel, dan neemt hij de trein naar Mokum om zaken te doen.' Moeder kreeg een kleur, maar zei niets. Ze hield veel van oom Andries en soms huilde zij als hij kwam, maar daar kon je bij grote mensen nooit van op aan, ze huilden ook als ze blij waren. En wanneer vond opoe wél goed wat moeder deed? Ze zei ook dat wij geen kerstboom mochten hebben, dat we geen

16