Schimmenspel (filmdagboek)

maar omdat ze me een soort bohemien vonden. Ik speelde immers in een jazz-orkest, had nogal wat niet-politieke vrienden, bezocht Amsterdamse café's en had de roep veel vriendinnen te hebben. Enz.

Sal tilde daar niet zwaar aan. Stond ik aan de kant van de koloniale revolutie? Deelde ik Trotski's kritiek op Stalin? Zag ik in dat de Partij van de Arbeid het socialisme in Nederland geen stap dichterbij zou brengen? Er kwam natuurlijk wel meer ter tafel, maar voor de hoofdvakken was ik blijkbaar geslaagd, want Sal vroeg waarop ik eigenlijk nog wachtte. De Vierde Internationale was weliswaar een revolutionaire voorhoede die nog hoge eisen stelde, maar ze konden mij best gebruiken.

De arrestatie maakte voorlopig een einde aan het leven van de Nederlandse afdeling van de Vierde Internationale. De Nederlandse samenleving merkte overigens weinig van dat non-actief. Er waren niet meer dan veertig leden en het 'revolutionaire werk' bestond voor een groot deel uit langdurig vergaderen. Ik zelf kreeg op de avond van de arrestatie een anoniem telefoontje: 'Sal is gearresteerd', waarmee ik weinig kon beginnen. Niemand van het Nederlandse groepje trotskisten wist precies waar Sal toen mee bezig was. Laat staan ik, het nieuwbakken lid. Ik wist dus niet wat ik met die waarschuwing aan moest, iets te verbergen had ik niet; er was in mijn huurkamertje geen correspondentie of archief. Een enkeling uit de beweging vroeg mij of ik jaargangen van het trotskistisch blad 'tijdelijk' wilde bewaren. Een zekere angst sloeg toe. Men waande zich weer in bezettingstijd.

In zijn filmdagboek vertelt Sal Santen van de dromen die hem plagen. Mijn nachtmerries zijn zelden politiek gekleurd, maar ik herinner me er een, niet lang na Sals en Michels veroordeling, die aangeeft dat een kleine paranoia ook mij toen niet vreemd was.

Ik werd bezocht door twee mannen in witte jassen, één met een injectienaald vooruitgestoken, die mij vriendelijk probeerde te overreden dat het het beste was als ik me door hem liet behandelen. Ik verzette me hevig zoals de volgende morgen bleek toen ik met een bloedende hand wakker werd. Ik was in mijn droom uit bed gestapt en had tegen een balkondeur geslagen, net op de plek waar een spijker zat.

Wat had ik allemaal door elkaar gehaald? De Moskouse processen? Het complot van de Moordenaars in Witte }assen, Stalins laatste anti-semitische campagne? Of gewoon de 'medische proeven' in Duitse kampen waarin ik niet had gezeten maar een deel van mijn familie wél ?

6