Dapper zijn omdat het goed is

voorlopig de voorkeur aan mijn standpunt. Tot donderdag, veel liefs, Sal, Papa.

Amsterdam, 22 januari 1961

Liefste Bep en kinderen,

Eerst een woord tot Barteboy vandaag. Ik las in de krant dat in Edison op de Elandsgracht 'Op hoop van zegen', met Esther de Boer-van Rijk als Kniertje, draait. Gaan zien, hoor! Misschien gaat mama wel mee, gezellig. Van Edison moet ik nog wat vertellen, Bart. In de tijd van de stomme film was er een soort conférencier, een explicateur, die tijdens het draaien van de film sprak en commentaar gaf op de inhoud. In Edison was een explicateur, oom Mannus werd hij in de Jordaan genoemd, die een broer van oma was. Dat heb je nooit geweten, hè? Alleen daarom zou je een keer naar Edison moeten gaan. En nu 'Op hoop van zegen' draait helemaal! Heijermans was de grootvader van Mieke, die bij Ellen in de klas zat en net als Ellen de aantekening kreeg: 'natuurlijke aanleg voor het onderwijs'. Dan kun je zien of Mieke die aanleg van haar grootvader had, of Heijermans ook iets op natuurlijke wijze kan duidelijk maken aan de mensen. In de kunst heette die stroming 'de naturalisten', het zit in het woord, zij die de natuur, het leven zelf, uitbeelden, en niet van allerlei fantasietjes uitgingen. Leuk hè, het verband dat tussen allerlei dingen bestaat. Niets bestaat eigenlijk 'op zichzelf, alles heeft weer betrekking op iets anders. En als je dat begrijpt worden de dingen veel interessanter, veel meer 'levend'. Echte uitvinders en echte kunstenaars, d.w.z. scheppende mensen, zien dit levende verband tussen de dingen, en terwijl zij daarvan uitgaan, scheppen zij iets nieuws, waarbij zij zich baseren op het

119