Poste-restante Rood

Konden we geen foto's maken van de kerels die beneden heen en weer liepen? Zó dat ze het zouden merken? Dan hadden wij een signalement en keken ze wel uit voordat ze een geintje uithaalden. Het moest 's avonds gebeuren, onverwachts, met flitslicht. Maar wie kon dat doen? Ik had er geen verstand van. Misschien was het ook een dwaas idee van me. Ik zou met een sigaret een vuurtje vragen en de man goed aankijken. Zodat hij begreep: ze hebben me door.

Ik herhaalde het, steeds als ik vermoedde dat ze de wacht hadden afgelost.

Else Reiss was een vrouw van misschien veertig jaar. Zag ze altijd zo bleek, of kwam het door de moord op haar man? Zou zij zelf ook een geheim agente zijn geweest? Hoe voelden mensen zich die in de huid van een ander moesten kruipen en voortdurend in gevaar verkeerden? Kende je geen schaamte als je zulk werk deed? Maar ze hadden het eerst voor de revolutie gedaan, om de contrarevolutie te bestrijden. En toen de gpoe oude revolutionairen moest vervolgen? Daar hadden zij niets mee te maken gehad, vertelde Else, hun werk lag op een ander terrein. Zij waren al lang gaan twijfelen. De Moskouse processen brachten hen tot het besluit met Stalin te breken, wat ook de gevolgen mochten zijn. Er bestond nog veel sympathie voor Trotski in de Sovjet-Unie. Jonge revolutionairen werden ervoor doodgeschoten. Daar was Stalin het meest bang voor, daarom moest Trotski verdacht worden gemaakt. Zij had zelf, vertelde Else, het tweede Moskouse proces bijgewoond, op de publieke tribune. Karl Radek had toen ook terechtgestaan. 'Hij is niet ter dood veroordeeld en heeft maar tien jaar gekregen, omdat Lion Feuchtwanger

56