Een slecht geweten

mij uitgehoord over alles wat ik in mijn leven had gedaan.

Nu kwam Michel achter de bestuurstafel staan, om zijn inleiding te houden. Ik wond haastig mijn horloge op, ik moest op de tijd letten. Hem zou ik natuurlijk niet onderbreken, maar dat zou ook niet nodig zijn, want Michel hield zich strikt aan de gemaakte afspraken. In alles was hij punctueel. Nooit kwam hij ergens te laat, en ik voelde mij schuldig als ik hem maar een minuut moest laten wachten. De tijd van Michel was kostbaar, en Michel wist dat. Elke seconde gebruikte hij om aantekeningen te maken, iets te bestuderen, een plan te ontwerpen. Hij had mij geleerd dat we alle problemen uit een wereldstandpunt moesten benaderen, en dat wij ons niet mochten verliezen in alledaags gedoe, in details los van het geheel. Het ging om de wereldrevolutie en om niets minder.

In zijn rede ging Michel uitvoerig in op de Amerikaanse begroting van defensie. Ik probeerde tegelijkertijd de vertalers te volgen die zijn woorden, van zin tot zin, in het Duits, in het Engels, in het Spaans omzetten. Ik vulde een halve zinsnede Duits aan met drie woorden Engels, en zelfs dan begreep ik maar de helft van het gesprokene. Doodmoe werd ik ervan. Hij noemde het ene getal na het andere. Quatre-vingt-dix-neuf, voordat ik had uitgerekend dat het negenennegentig betekent, goochelde hij alweer met nieuwe cijfers.

'Moment mal,' interrumpeerde deZwitserse afgevaardigde. 'Ik bestrijd de juistheid van Michels cijfers. Het is belachelijk te beweren dat een zo groot deel van de Amerikaanse begroting bestemd is voor oorlogsuitgaven. Die cijfers kloppen niet.'

De bom was gebarsten. Dit was een regelrechte oorlogsverklaring. Michel riep driftig:

73