Een slecht geweten

Zwijgend bleef ze doorgaan met aardappelen schillen. En mopperend verliet ik de huiskamer om naar de schoenmakerswerkplaats boven te gaan.

In vaders kamertje brandde een petroleumkacheltje en het was er lekker warm. Het rook geurig naar hout. Op de kachel stond een blikken schaaltje met houten pennetjes, die goed droog moesten zijn voordat vader ze kon gebruiken om de zolen te pennen. Toen ik binnenkwam, zat vader een mop te vertellen aan Maurits, over een marktkoopman die bretels verkocht en die hij snelschijters noemde. Ik kende het geintje al, hij vertelde het elke keer opnieuw als hij in een goeie bui was. Zijn haar leek wel donkerblauw in het schijnsel van het oliekacheltje. En zijn ogen waren fluwelig bruin. Vader had een ijzeren driepoot op zijn rechterdijbeen, waarop een schoen zat geschoven, en klopte stevig op de zool. In de maat van 'lazer die man in zee', een joods liedje dat eigenlijk lazeman ha-zeh was.

Vraag het, sufferd, dacht ik bij mezelf. Maar ik moest niet beginnen met het woord zakgeld. En ineens zei ik:

'Een jehoede kan charote krijgen.'

Wat het precies betekende kon ik alleen maar gissen. Jehoede was een woord voor jood, dat wel. Wat charote inhield kon ik alleen afleiden uit de wijze waarop vader de uitdrukking gebruikte, elke keer als hij het over zijn vak van schoenmaker had, een beroep waar geen droog brood mee te verdienen viel. Charote zou wel hetzelfde zijn als spijt, berouw.

'Zeg dat wel,' antwoordde vader laconiek.

Hij trok zijn wenkbrauwen omhoog, zodat er brede rimpels in zijn voorhoofd kwamen. Hij nam twee zolen uit een schaaltje water, voelde of ze goed soepel waren, en

10