Sal Santen - De tocht van ‘een bang jodenjongetje’ (artikel van Elsbeth Etty in 'Het Amsterdam van ...')

het eerst het woord jood als scheldwoord hoorde gebruiken. Al op de eerste bladzijde van Jullie is jodenvolk neemt Santen zijn lezers bij de hand en voert hen naar de overkant van het IJ, langs de scheepswerven naar 'het beloofde land: Tuindorp Oostzaan. Links van ons zijn landerijen, waarop echte boeren aardappelloof aan het verbranden zijn; we vinden de stank zelfs lekker. Kijk, de eerste huizen. Op het bordje staat Meteorensingel. Er lopen rails midden over de weg, met lorries erop, want Tuindorp is nog in de maak. Ten slotte: de Zonneweg, waar wij komen te wonen, ons hart bonst als wij rechtsaf slaan, op zoek naar nummer dertig. Het is de tweede poort, vertelt vader. Dat het een poortwoning is weten wij al lang, hij heeft het wel twintig keer moeten zeggen. Er zijn kloppers op de deuren en tuintjes voor het huis, erachter ook en die moeten nog veel groter zijn.'

Enerzijds beschouwde Santen het niet-jood-se en deels antisemitische Tuindorp Oostzaan als een 'vijandige wereld' (de titel van een zijn romans), anderzijds is het het territorium van zijn jeugd. Voor veel mensen is Santen altijd 'Salie van de Zonneweg' gebleven en als geen ander heeft hij Amsterdam-Noord in de Nederlandse literatuur vereeuwigd. Santens lezers zijn thuis op de Zonneweg; bij banketbakker Kater op het Zonneplein; op de Meteorensingel, waar het kindje van de olieman verdronk; het Sterrenplein, waar de jongens omheen renden; het zwembad aan de Hamerkade, waarin tijdens het afzwemmen een never-rippie (condoom) dreef; en op het jodenschool-tje aan de Laanweg', waar Sal met bus B (of lopend, om een dubbeltje uit te sparen) drie keer per week heen ging.

= 110 —