De kortste weg

verboden, volgens de joodse wet. Niet eerst van alles eten waarvan je maagbranding kreeg en dan zuiveringszout innemen. De medicijnen waren ervoor als je écht ziek was, als je er zelf niets aan kon doen, als je ziek was om weer beter te worden. En omgekeerd moest je soms juist doen wat anders verboden was. Varkensvlees eten als je anders dreigde te verhongeren. Of zelfs eten op Jom Kippoer wanneer het absoluut nodig was voor je gezondheid. Weigerde je het dan toch, dan was het juist een zonde. Vader wist al die dingen, al hielden we ons er thuis niet aan, wat die allemaal niet wist. Met zijn gochme had hij wel een rebbe kunnen worden, en nog veel hoger. Als je het goed bekeek mocht ik nu ook niet knokken. Trouwens, het was niet bij ons voor de deur, en vader had het niet gehoord. Een knokkie was ook zo leuk niet. Laatst had ik Harm Broeder een pak op zijn donder gegeven. Te trillen lag hij op straat, met zijn ogen dicht. Ineens was zijn moesie eraan komen rennen en had me een trap in mijn lies gegeven. Kon ze wel.

De jongen van de snoepwinkel richtte zich nu tot de andere vriendjes. 'Wat doen we vandaag, mannen? Een partijtje tegen?'

'Laten we even wachten,' stelde ik voor, 'straks komt Maurits ook.'

'Maurits,' echode de jongen met een neusstem, alsof ik niet gewoon Maurits had gezegd. En ik praatte niet eens jiddisj, in de familie lachten ze er juist om dat ik zo Jordaans sprak, van vroeger.

Geen sjoege geven. Al knokte ik vandaag niet, hij hoefde niet joderig te praten. Daar moesten ze maar een andere jood voor nemen, zei vader altijd. Ineens kwam hij met zulke uitspraken. Ook die ene keer, toen Leentje van om de hoek tegen me had gezegd: 'Als ik een bril zie moet ik kakken.' 'Weet je wat jij dan moet antwoorden?' hield vader me voor: 'En ik moet kakken als ik een secreet zie.' Verbaasd had

69