De kortste weg

Verwarrend was het wel. Voor wie moest je uitkijken en voor wie niet? Onder de jongens was er altijd wel eentje die je uitschold, daarom deed ik steeds mijn best ze te vriend te houden, wat wel moeilijk was want als je het te veel probeerde kreeg je er juist ruzie door. Soms hoopte ik als er een nieuwe jongen in de klas kwam dat het ook een jehoede was; met eentje wilde ik aanpappen, liet voorzichtig een jiddisj woordje vallen. Hij had verbaasd gekeken. Van Java kwam hij, vertelde-ie, daarom had hij zwart haar. Onder grote mensen was het anders dan bij kinderen. Zij scholden niet, alleen mocht je niet met hun kind spelen, een enkel keertje tenminste. Vader was er absoluut tegen dat we kwaad van de gojem spraken. Orel mochten we helemaal niet zeggen, dat scheen niet netjes te zijn.

Nog harder drukte ik mijn oor tegen de deur. Woord voor woord was vader nu te volgen. 'Toen ik acht jaar was, mocht ik al elke week een sigaartje bij mijn ome Banie halen,' hoorde ik. Toen hij acht jaar was? En wij mochten niet roken van hem, ofschoon ik al elf was. Grote mensen, daar snapte je niks van. Ze verboden je wat ze zelf hadden uitgehaald en wat ze nog steeds deden. Als je tegenwierp dat het voor hen ook ongezond was, antwoordden ze dat ze er nou eenmaal aan gewend waren.

'Pruimen', wie zei dat? De buurman van de andere kant, die smeris. Hij had schrijven geleerd bij het opmaken van processen-verbaal, dat had hij zelf verteld, en vader maakte er soms lol over als we bij opa en opoe waren. Was hij ook op visite? Nou ja, vader vond het niet erg dat hij bij de politie was. Niemand was zo gebeten op dieven als hij. Een jongen uit mijn klas had een briefje van honderd gepikt, honderd gulden, stel je voor, wie heeft er nou zoveel geld. Hij deed het toen zijn vader was gestorven. Dezelfde avond. Dat scheen niet zo erg te zijn als anders, omdat hij in de war was zeiden ze. Maar vader vond: 'Als het mij gebeurt, ik

38