Adios companeros!

woording van mijn breuk met de beweging, na haar tientallen jaren te hebben gediend. Voor wie in het manuscript ook een stuk politieke geschiedenis zoekt zij vermeld, dat de aangehaalde brieven authentiek zijn - alleen de namen erin zijn veranderd. Slechts aan één brief (uit het Huis van Bewaring, aan Bep Santen) heb ik enkele werkelijke herinneringen aan een ontmoeting met Natalia Trotsky toegevoegd.

De worsteling van de Vierde Internationale, in haar beginperiode geconfronteerd met een wereld waarin Hitier aan de ene, Stalin aan de andere kant heersten, was heldhaftig genoeg, en het spijt mij niet daar aan te hebben deelgenomen. Ik ben echter tot de overtuiging gekomen, dat een kleine, sektarisch geworden Wereldpartij in een tijdperk van razendsnelle veranderingen en ontwikkelingen de werkelijkheid daarvan niet kan belichamen, en om die reden uit haar voegen moest barsten. Vaak kwam dit proces tot uiting in een scherpe onderlinge strijd, maar van egoïstische, persoonlijke motieven was bij geen der deelnemers sprake.

Dat Anton Constandse bereid bleek te zijn een woord vooraf bij mijn herinneringen te schrijven, verplicht mij tot erkentelijkheid. Door zijn kritische bewogenheid is hij hier de woordvoerder geworden van allen, die de revolutionaire veranderingen in de wereld pogen te begrijpen.

Een gevoel van spijt niet meer tot een Internationale te behoren, heeft mij nooit geheel verlaten, want internationalist ben ik gebleven. Doch ook als schrijver behoort men tot een soort internationale eenheid, waarvan ieder poogt zijn eigen, smartelijk verworven ervaring toe te voegen aan de grote pot, waarin de ervaring van de mensheid wordt opgenomen en verwerkt. Zo ongeveer heeft Solzjenitsyn het gezegd, de grote Russische schrijver, op wie de woorden van Rosa Luxemburg met betrekking tot Dostojewski en Leo Tolstoi van toepassing zijn: ondanks soms reactionaire

12