Opgedoken

Omdat we natuurlijk niet met een ‘ster’ op onze kleding konden reizen, moesten we ervoor zorgen, dat we ons ergens konden verkleden.

We spraken in de middag van 1 maart af met het echtpaar Deleur, dat niet ver van het station in de Herenstraat een sigarenwinkel had. Daar zouden we ons verkleden en op Ans Roos en Dave Philips wachten.

1 Maart 1943 ging ik ’s ochtends nog naar de zaak. Op weg erheen kwam ik een beroemde acteur en regisseur tegen, die ik nog uit Berlijn kende: Kurt Gerron. Hij was vier jaar ouder dan ik en we hadden op dezelfde school gezeten. Hij was een man met een fors postuur, die in de film Der blaue Engel had gespeeld samen met Mariene Dietrich en Emil Jannings. In 1933 week hij uit naar Frankrijk en bereikte via Oostenrijk Nederland. Na de Duitse inval in 1940 kon hij niet meer wegkomen. Hij had in Amsterdam de leiding over het joodse theater, de Joodsche Schouwburg, waar ook Rudolf Nelson optrad.

“Ik ga vandaag met mijn vrouw onderduiken”, vertelde ik hem. “Denk je niet, dat het ook voor jou en je vrouw goed zou zijn om een onderduikplek te zoeken?”

“Hoe kan iemand met mijn omvang onderduiken?”

Verdrietig nam ik afscheid van hem en ging naar mijn werk.

’s Middags had ik met Ursel afgesproken in de sigarenwinkel van het echtpaar Deleur. Alles was voorbereid. Voor veel geld hadden we valse persoonsbewijzen georganiseerd. Ans had van haar broer Kees Roos, die bij de politie werkte, gehoord, dat er die dag geen razzia’s op het station of in de treinen zouden plaatsvinden. Ik zou met Ans reizen en Ursel met Dave Philips. Op die manier hadden wij een echte Nederlander bij ons, mocht er iets gebeuren. Zij zouden dan het woord voor ons kunnen doen, omdat ons accent ons gemakkelijk zou kunnen verraden.

Om zes uur haalden Ans en Dave ons op. Twee aan twee liepen we naar het station. Alles verliep volgens plan. Toen Ans en Dave de treinkaartjes kochten, ontdekten we plotseling het echtpaar Deleur. Ze waren ons stilletjes gevolgd om te kijken of we zonder problemen weg konden komen. Hun betrokkenheid ontroerde ons hevig.

Opnieuw twee aan twee, maar niet samen, stapten we in. En ik werd overvallen door een dof gevoel een onzekere toekomst tegemoet te rijden.

Zonder een enkel intermezzo bereikten we Alkmaar. Ans en Dave brachten ons naar het huis van de familie Van Hartingsveldt in de Burgemeester Palingstraat. Mevrouw van Hartingsveldt verwelkomde ons.

Onze trouwe metgezellen maakten onmiddelijk rechtsomkeert, om nog