Opgedoken

de bevolking’. We geloofden er geen woord van. Voor ons stond vast: de ‘Reichskristallnacht’, zoals de nacht van 9 op 10 november 1938 spoedig werd genoemd, was een door de nazi’s geënsceneerde en door de SA en SS uitgevoerde misdaad.

Snel kregen we informatie, waardoor we een duidelijker beeld kregen. In Berlijn waren joodse mannen tussen achttien en zestig jaar oud door de politie van huis gehaald en naar het concentratiekamp Sachsenhausen gesleept. Vrouwen, kinderen en bejaarde mannen bleven vooralsnog ongemoeid.

“We moeten ons ergens verbergen waar geen mannen zijn”, stelde Ursel voor.

“Je hebt gelijk. Maar bij wie?”

“Bij Wanda misschien?”

Wanda was een gescheiden, jonge vrouw die we goed kenden. Ze was te vertrouwen. We lieten haar telefoonnummer achter bij mijn schoonouders en gingen op weg. Maar niet samen, zoals we dat inmiddels gewend waren.

Nadat we in Dahlem arriveerden, bracht Wanda ons naar een kamer waar al een paar mannen zaten. De sfeer was gedrukt. Stilletjes voegden we ons bij hen.

Plotseling ging de telefoon.

“Herbert, het is voor jou. Een dame wil je spreken”, riep Wanda.

Het was de moeder van mijn goede vriend Heinz Mottek, die bijtijds met zijn vrouw naar Nederland was uitgeweken. Op zijn aanbeveling had de heer Buki in Berlijn contact met mij gezocht.

Mevrouw Mottek was weduwe en woonde in de Xantenerstrasse. Ze bracht me op de hoogte van het nieuws dat ze van mijn moeder had gehoord. “Twee politieagenten waren bij je moeder in de Küstrinerstrasse om je te arresteren. Gelukkig waren ze af te schepen met de mededeling, dat je daar al lang niet meer woonde. Daarop zijn ze naar je huidige adres in de Wilmersdorferstrasse gegaan, ’t Is maar goed, dat jullie zo voorzichtig waren. Overigens kan ik voor vannacht iets voor jullie regelen. Komen jullie in de loop van de dag naar mij toe”, stelde mevrouw Mottek voor.

Toen we ’s middags bij haar aankwamen, begroette zij ons met de woorden: “Mijn kennis heeft de leiding over een Engelse club in de Frie-drichstrasse. Ze vindt het goed als jullie je daar vannacht tussen twaalf en zeven uur verbergen.”

Dankbaar namen we het aanbod aan. In die club zou de politie waarschijnlijk niet naar joden zoeken, het leek ons betrekkelijk veilig.