De vernietiging van de Joden in Polen

zenden in een nauwe ruimte, in de bitterste nood, in wanhoop en angst, ten prooi aan honger en besmettelijke ziekten.

Het gemakkelijkst waren de voorwaarden voor de in de fabrieksblokken wonenden. Dit ghetto hadden de Duitsers ,,Rest-Ghetto” gedoopt. Het was eigenlijk slechts een enkele reusachtige gevangenis, verdeeld in verschillende afdelingen, waarvan de een streng gescheiden was van de andere. Verscheidene Duitse zaken hebben op het ,,Rest-Ghetto” een ware run gedaan, om in het bezit te komen van het kosteloze Joodse handwerk. Zij hadden succes, door de SS en Gestapo, die de wacht moesten houden voor het ghetto, om te kopen. De grootste werkplaatsen behoorden aan het leger en stonden onder het bestuur van den leger-intendance. Deze werkplaatsen lagen in de volgende straten: Walowa, Francisz-kanska, Bonifraterska en Sto-Jerska. Zij waren omgeven door een muur. Een andere sector vormden de straten; Leszno, Karmelicka, Nowolipie, Nowolipki, Smockza en Zelazna; deze sector behoorde aan verschillende Duitse particuliere firma’s. Een klein ghetto met de straten Ciepla, Twarda, Prosta en Ceglana werd door de firma Toebens alleen ingenomen.

In al deze sectoren bevonden zich 25.000 geregistreerde Joodse arbeiders. De passage van het ene fabrieksblok naar het andere was verboden: wie tegen het verbod in handelde, werd zonder pardon terechtgesteld. In het algemeen was het verboden zich tussen 8 uur ’s morgens en 6 uur ’s avonds in het ghetto op te houden, d.w.z. gedurende de arbeidstijd. Werd iemand gedurende die tijd aangetroffen, dan werd hij ter plaatse gedood.

Behalve deze gebruikelijke bewaking van het ghetto door SS en Gestapo, stelden de Duitsers in iedere onderneming nog een bijzondere bewaking in, die ze ..Wcrkschutz” noemden.

In die tijd gebruikten de Duitsers tegen de Joden niet alleen de zweep, maar om hun een prikkel te geven en de arbeidsprestatie te verbeteren, stonden zij de Joodse arbeiders ,,grootmoedig" een dagelijks broodrantsoen toe van 180 gr., (inplaats van de 70 gr., welke de bewoners van het oude ghetto hadden ontvangen.) De Gestapo heeft in het algemeen bij de bewaking van de Joodse arbeiders al haar bekwaamheden t.o.v. organisatie en intimidatie aangewend.

39