'Ik woon, zoals je weet, drie hoog'

tausch-witz! Bevel uit Berlijn: de trein moet duizend man groot zijn. Het bleek dat met de beste wil van de wereld geen duizend optanten voor Palestina bij elkaar te vegen waren. De houders van eerst-afgekeurde wachtlijsten waren plotseling gewild materiaal, dat prachtig voor uitwisseling geschikt was: met de documenten viel het erg mee, bij nadere beschouwing. De Barnevelders, die tevens houders van Palestina-certificaten waren, werden opgeroepen, eerst om vrijwillig te opteren, later met opdracht een van beide te kiezen, óf Barneveld, óf Palestina. Ook categorieën die met Palestina niets te maken hadden, werden voor het transport aangewezen. De aarzeling, de terughouding, die zich eerst had kenbaar gemaakt, maakte plaats voor de begeerte om mee te gaan, althans bij degenen die Palestina op hun lijstje hadden staan: zo’n kans om verlost te worden van het dwang-regiem kwam nooit weerom! Toen de lijst nagenoeg klaar was, kwam de trein binnen: een echte derdeklas trein, met banken en portieren, proper, aardig. Beeldig om te zien. En toen hij daar zo onschuldig stond, kwamen joodse arbeiders en droegen zakken met appels, zakken met wortels naar binnen. Naar men zei ook pakken sigaren en sigaretten. De boom die zich voor Palestina had ontwikkeld, ontplooide zich in een roes: als de autoriteiten zulke prachtige wagens ter beschikking stelden, en daarbij appels en sigaren en sigaretten, en misschien ook nog meer, wat voor risico kon er dan nog schuilen in zo’n reis naar Celle. Nee, dat was vast in orde! Daartegen viel zeker ook niets in te brengen: alles zag er bona fide uit, er was geen twijfel mogelijk, Austausch hing in de lucht.

57