'Ik woon, zoals je weet, drie hoog'

i november [1943]

Lieve Ruth,

Het is nog vroeg in de ochtend en mijn handen zijn nog koud. Ik zit in een klein kantoortje, waar ik ongevraagd gastvrijheid geniet, zoals dat hier kan. De zon schijnt op een punt van de tafel. Voor november is het onbedaarlijk mooi weer; gistermiddag heb ik in een kruiwagen op een stukje veld achter de keten naar de zon liggen kijken en liggen uitrusten van een vermoeiende algemene schoonmaak in de keten, gelast naar aanleiding van het optreden van infectueuze ziekten. (Gisteren weer twee nieuwe gevallen van kinderverlamming.) De bedoeling was elke zondag een stuk algemene schoonmaak te doen geschieden, maar dat is van hoger hand weer afgelast, omdat het gevaar van verdere verspreiding van besmettelijke ziekten daarmede verbonden was. Schoonmaak schijnt niet altijd goed te zijn. Matrassen, dekens, rugzakken, kleren waren naar buiten gedragen om te worden geklopt en geschuierd. Je kunt je misschien een denkbeeld vormen wat dat betekent voor een op elkaar gepakte mensen-hoop. Hopen vuiligheid die zich verzameld had, zijn bij de gelegenheid opgeruimd. Uit mijn winterjas, die ik het vorig jaar december van een van mijn broers had gekregen toen mijn eigen winterjas gestolen bleek, kwamen bij een ranselpartij wolken stof zoals dat in normale omstandigheden niet denkbaar is. Ik ben nu gelukkig weer schoon, zolang het duurt. Zolang het

38