In Depot

dat de oorlog nu snel ten einde gaat. Ik moet aan mijn telepathe denken:

16 augustus, heeft zij gezegd. Vanmorgen is zij naar Amsterdam vertrokken, met een partijtje gemengd-gehuwden. Maar toch klinkt het bericht nog onwaarschijnlijk: het klopt niet met de proclamaties van de keizer-koning en van Badoglio. Het is nog te vroeg: de regie moet nog worden voorbereid. Laat in de middag: de stemming is gezakt, het opzienbarende bericht is niet bevestigd. Het is duidelijk, dat Italië niet gecapituleerd heeft.

Men is er echter zeker van, dat de capitulatie spoedig komt. In de loop van de dag zes Joden gearresteerd omdat zij in het openbaar geen ster hadden gedragen, maar later weer vrij gelaten. De Obersturmführer voelt zich gegriefd door kwaadwillige praatjes, die over hem worden verspreid. Bij proclamatie heeft hij daarover zijn misnoegen te kennen gegeven. ‘Wederom’ zegt hij, ‘zijn in het kamp onverantwoordelijke geruchten in omloop, en wel in verband met proeven voor cabaret- en concertvoorstellingen en het proberen van artisten. Ik beveel derhalve als strafmaatregel, dat de voorgenomen amusementsmuziek op zondagmiddagen niet zal doorgaan. Bovendien maak ik er uitdrukkelijk op opmerkzaam, dat bij het voor de dag komen van verdere geruchten de voortzetting van artistieke voorstellingen ernstig in gevaar komt.’ (De vertaling van de oorspronkelijk in het Duits gestelde proclamatie komt niet voor rekening van de schrijver.) Die brave commandant, zo maar het slachtoffer van praatjes ! Het zal ons een zorg zijn, of hij ons op amusementsmuziek wil trakteren en of zijn cabaretvoorstellingen-met-een-vieze-bijsmaak al of niet worden voortgezet. We wachten op de ineenstorting van het regiem. Vandaag zijn de schoolkinderen wederom naar de hei gestuurd voor het plukken van lupinen. Brandende zon. Wederom gevallen van zonnesteek. Opgeschoten jongen met spiernaakt, gebruind bovenlijf achter een handkar. Op zijn rechterborst een helgele Jodenster, vastgeplakt met leukoplast. Leuke donder.

woensdag 28 juli De grachten langs het prikkeldraad naderen hun voltooiing. Over een groot deel staan zij voor een derde gevuld met water, stilstaand water. Na een paar dagen reeds neemt het een modderkleur aan. De grachten, die het langst gevuld zijn, zijn een zwarte modderpoel geworden, vies en smerig. Zij wasemen stank uit, die zich paart aan de stank van de latrines. Walgingwekkend. Langs de grachten staan woonbarakken, de latrines staan op enkele plaatsen midden tussen de woonbarakken in. Overal stijgt de stank uit de bodem op. Aan de rand van het kamp strekt zich een kleine tuinderij uit. Zij is bemest met menselijke uitwerpselen. Een Frans schrijver heeft eens gezegd, dat de faecaliën van de méns het gemeenst stinken. De Duitse autoriteiten demonstreren het hier. Walgingwekkend. Ook de mensen zijn walgingwekkend. Hun adem

97