In Depot

dat hij tegen zijn weldoener agerend zijn terugkeer naar Westerbork zou riskeren. Het geval houdt hier de gemoederen hevig bezig.

vrijdag 25 februari Redevoering van de dansmeester in de Foliën. ‘Dames en heren’, met zijn Friese hanestem, ‘ik heb u weer iets te zeggen.’ Veelbetekenend gekuch bij de foliënplukkers. ‘Er wordt te weinig geproduceerd en dat mag niet. Het is in uw eigen belang meer te produceren. Totnogtoe zijn het Joden, die hier het bedrijf leiden; het dient zo te blijven.’ (Gefluister hier en daar: hij moet zien dat hij op de Duizend-lijst blijft. Alsof de transporten niet gewoon doorgaan.)

‘Iedereen heeft de plicht te werken. Het is zo, dat wie vroeger in de samenleving gewerkt heeft, dat ook hier doet, en dat wie dat niet gewend was te doen, dat ook hier niet doet.’ (‘hum, hum’ bij de hoorders).

‘Dus dames en heren’, ging de haan verder, ‘ik zal niet meer toestaan, dat u na achten brood op de kachels roostert en hier uw ontbijt nuttigt. Men kan als men wil hier zijn ontbijt nuttigen, maar dan voor achten ’s morgens. Ieder moet thans dus weten wat hij doet.’ (Gefluit op verscheidene banken. Gefluister: ‘Zo spreekt de ene slaaf tot de ander.’ ‘Dames en heren; klaar voor de volgende wals.’) Resultaat van de rede: nihil. Op de achterste bank in de zaal zit een stel bij elkaar gekropen diamantmakelaars, die zich hier deftig diamantairs noemen, die rustig doorgaan met hun kans op toekomstig transport te bespreken zonder een vin te verroeren.

Elders gaat een ander groepje door, het jongste oorlogsnieuws van commentaar te voorzien. Enzovoort. Ik zelf sluip weg om in het Verwaltungsbureau van het Ziekenhuis een partijtje bieten te koken, te zien of er al nieuwe groenten zijn aangekomen, enzovoort. Intussen is vanmorgen het uitgesteld transport naar Theresienstadt vertrokken: achthonderd mannen, vrouwen en kinderen. Deze keer was er een soort run op de trein, een derde klasse-trein. Het gerucht was verbreid, dat wie niet gesperrt was en de kans had naar Theresienstadt te komen en van deze kans geen gebruik maakte, de volgende keer onherroepelijk naar Auschwitz zou gaan. Dr. Spanier had dit signaal nog ’s avonds laat tegen het naar bed gaan aan het personeel van het Ziekenhuis doorgegeven. Er ontstond een soort paniekstemming. Zo hebben zich hedenmorgen nog, tot kort voor het vertrek van de trein, mannen en vrouwen voor het Theresienstadt-transport aangemeld. Ook een aantal zieken, waaronder een paar mannen en vrouwen, die pas geopereerd waren en zich ternauwernood bewegen konden, zijn aldus genoopt op transport te gaan. Ook de beroemde keukenchef, de grootste Schmarotzer van het kamp, is er tenslotte bij. Zijn kleine rijk is uit; ook dat van zijn vrienden.

In weerwil van Theresienstadt, een sinister transport, waarvan de achtergrond duidelijk voelbaar was: weg, weg, jullie Joden, weg uit

299