In Depot

is geworden, alsof de familie armer is geworden, dat zij goede, beste vrienden heeft verloren, die zij graag had geholpen, maar niet bij machte was te helpen. Wij hebben het gevoel, dat wij nu zo langzamerhand de laatste der Mohikanen zijn, die ook op hun vonnis zitten te wachten en dat dit vonnis niet lang meer op zich zal laten wachten. Wij zijn niet sentimenteel bij het afscheid geweest, zoals bij geen enkel afscheid, althans voor zoveel het Hollanders betreft, die toch nog altijd de nuchterheid hebben van onze bodem en onze taal, maar de tranen zaten ons toch in de keel, gelijk bij zo menig afscheid, dat een zee van ellende samenvat en waarbij alle gevoelens van deernis en afschuw uit het hart naar boven wellen, die op gewone dagen bedwongen worden door de besognes van het kamp en de inconveniënten van het barakleven. Elk afscheid is weer een plons in het meer van ellende, betekent een oprakeling van het doorstane leed, de doorstane angsten, zet de fantasie aan het werk wat betreft de onbekende toekomst. Zo zijn er duizenden en duizenden gegaan, die gegaan zijn met de moed der wanhoop in het hart, voor degenen die zijn achtergebleven als verdwenen in een donkere spelonk, die zich achter hen gesloten heeft. Waar zijt gij, duizenden en tienduizenden, die zijn weggesleurd, van de ene plaats naar de andere, wat is uw lot? Gij zwijgt, omdat men u belet u kenbaar te maken.

Wij staan amechtig van de opwinding, de verontwaardiging, de walging, die het ene transport voor, het andere na in ons wekken. De tragedie in Nederland gaat ten einde. De nationaal-socialisten hebben lang met ons gespeeld in de muizenval van Westerbork. Het merendeel van ons is successievelijk in andere muizenvallen gejaagd, waar het lugubere spel wordt voortgezet. Zal het laatste restje behoed blijven voor overbrenging naar deze andere vallen?

woensdag 2 februari Met het jongste transport zijn achtentwintig Hongaren meegegaan. De commandant heeft hun voor het vertrek een langdurig bezoek gebracht in hun coupé. Hun vrouwen zijn in grote wanhoop achtergebleven. Ook de Argentijnen zijn op het laatste ogenblik meegezonden, naar men kan vermoeden omdat Argentinië een paar dagen geleden de diplomatieke betrekkingen met de as-mogendheden had verbroken. De houders van Palestina-certificaten, die zich in goede trouw hadden gemeld, zijn in kwade trouw met het transport meegezonden, met uitzondering van twee van de Duizendlijst, die weer werden teruggesteld. Het kamp had vanmorgen een kater als wellicht nooit tevoren: in de sterk-gedunde familie, die was achtergebleven en die voortdurend dunner wordt, voelde men het gemis van zovelen, en van zovele bekenden, die hier maanden en maanden waren geweest, uiterst pijnlijk. Waar waren zoveel bekende gezichten gebleven! Wat was het kaal geworden, wat waren

266