In Depot

van de ochtend tot de avond verwend, vertroeteld. De Amersfoorters, de Ellecommers, de Vughtenaren, uitgehongerd, soms maandenlang, aten niet, maar vraten, schrokten, verzwolgen wat hun werd voorgezet, waren onverzadigbaar. Zij werden gefêteerd als mannen, die aan het kerkhof, aan de dood waren ontsnapt, als martelaars van hun ras.

In de ziekenhuizen kregen zij extra-rantsoen brood, boter, melkpap, vlees, werden zij gekoesterd. Vrienden, die op bezoek kwamen, wezen ze anderen aan: dat’s een Amersfoorter, dat’s een Ellecommer, dat’s een Vughtenaar. Zij huiverden van medelijden en ontzag. Onder de uit de concentratiekampen gekomenen ontstonden twistgesprekken, wat erger was: Amersfoort of Ellecom; het publiek mengde er zich in. Amersfoort werd erkend als het toppunt van ellende. De Vughtenaren, die later kwamen, maar éérst in Amersfoort hadden vertoefd, bevestigden het. Voor velen was Vught een verlichting van de ellende, al was het er nog erg genoeg. Ook nà Vught was Westerbork nog een grote verademing, nog altijd een paradijs. Terwijl de Amersfoorters na een maandenlange verpleging van lieverlede uit het ziekenhuis zijn verdwenen en op transport gestuurd, op enkele uitzonderingen na, liggen er nog vele der Vughtenaren, die nà hen gekomen zijn, in de ziekenbarakken.

De commandant is van lieverlede milder geworden tegenover hen, die uit de concentratiekampen kwamen. Voor het eerste transport uit Amersfoort in november gold het gebiedende voorschrift: het gaat in zijn geheel door naar ... ja, waarheen? Dat weet tot op het ogenblik nog niemand. Voor de hand zou liggen dat zij naar een strafkamp in Duitsland zijn doorgestuurd, maar er zijn er, die de opvatting huldigen dat zij met de gewone transporten naar Polen zijn meegezonden. Mevrouw Landau bijvoorbeeld heeft een maand of twee geleden uit Polen via een derde een brief ontvangen van haar man, die als s-geval met bovengenoemd transport was meegezonden en schreef, dat hij het goed maakte, maar levensmiddelen nodig had (via een derde). Was hij in een concentratiekamp geplaatst, dan was het ternauwernood denkbaar, dat hij een brief zou hebben kunnen verzenden. Men veronderstelt, dat de s-gevallen, bij de grote behoefte aan arbeidskrachten in Duitsland, eenvoudigweg bij de z.g. Arbeits-Einsatz worden ingelijfd, maar zware arbeid te verrichten krijgen. Toen de commandant had vernomen wat er in Amersfoort was geschied, - zo goed als âlle aangekomenen waren met verbonden wonden doorgezonden - is zijn hart gesmolten. Sommige Duitse nationaal-socialisten hébben weke harten. Hij zou het een schande hebben gevonden voor het regiem wat zich in Amersfoort had af gespeeld. Men zegt dat de commandant een goede Kinderstube heeft gehad. Zeker is, dat na dit transport Amersfoorters en Ellecommers de ziekenbarakken bij tientallen binnenstroomden. Ellecommers hadden nog een pré.

20