In Depot

van onrust, van hoestenden, van het geloop en geschuifel van mensen, die hun gevoeg gaan doen; de dag is een hel, hij is gevuld met kleine onaangenaamheden van mensen, die schreeuwen, duwen, dringen, van arrogante bevelen van barakleiders, van kinderen, die jengelen, van kleine pesterijtjes. Zij die uit een grote woonbarak verhuizen naar een < der> speciale barakken, die voor de gedoopten (72), die voor ouden van dagen (56), ondervinden dat als een weldaad: zij zien de armoedigheid, de schamelheid van hun nieuw verblijf over het hoofd ten gunste van de grotere ruimte, ofschoon deze nog zeer karig is toegemeten. Gehuwden die een klein huisje, van popperige afmetingen, krijgen toegewezen, (tegenwoordig drie gehuwde paren met gezin in één huisje, elk een kamertje) ondervinden dat als een weldaad van de hemel. Een beetje privacy tenminste. Zij die via het kamp van Vught Westerbork bereiken, ondergaan dat als een groot geluk: zij zijn zielsverheugd, dat zij eindelijk van het strenge, hardvochtige regiem van de s s ontslagen zijn en dat zij onder het zoveel soepeler regiem van Joden zijn gesteld (dat achter de schermen door de Duitse commandant met zijn helpers wordt geleid en gecontroleerd). Zo is alles relatief: de Jood, die vroeger een ruime, rijkgemeubelde flat in plan-Zuid in Amsterdam heeft bewoond, is nu al dankbaar als hij in dit milieu één voddig gemeubeld kamertje in een snerthuisje mag betrekken.

Zo leven hier vele artsen met hun gezinnen. Hoe gelukkig waren niet de Joden, die uit de concentratiekampen in Amersfoort, Ellecom, en later uit Vught, hier een onderkomen vonden. De vreugde van hen, die in de Sperr-barakken terecht kwamen, was slechts van korte duur: zij werden meestal na een dag-of-wat weer doorgezonden naar het Oosten. Maar zij, die met bloeduitstortingen, verwondingen, in- en uitwendig, of wegens lichaamsverzwakking of psychische uitputting in de ziekenbarakken werden opgenomen, spraken van een paradijs. Zonder overdrijving: van een paradijs. Hoevelen zijn er niet in snikken uitgebarsten onder de moederlijke zorgen, die zij van de vrouwen ondervonden bij hun aankomst: hoevelen hebben aanvankelijk niet verrukt gelegen in de eenvoudige ziekenbarakbedden maar onder een vracht van zachte dekens met warme kruiken, en hoevelen hebben niet liggen schreeuwen van pijn én vreugde tegelijk, toen eindelijk een dokter met vaderlijke zorg onder vriendelijke woorden hun etterende wonden kwam behandelen, en hoevelen hebben uit dankbaarheid niet de handen der verplegende broeders gegrepen.

In Amersfoort, in Ellecom, in Vught wezen de dokters Joden met wonden, met koorts, met ziekten af: ze konden verrekken ! Juda verrecke ! De vrouwen droegen achtereenvolgens liefderijk brood, boter, schalen met melk, met warm voedsel, met vruchten aan: ‘Voor de Amersfoorters’, ‘Voor de Ellecommers’, ‘Voor de Vughtenaren’. Alles week opzij. Zij werden

19