In Depot

geen banken; nog ’s avonds laat moest een deel der ledikanten met bedden worden belegd. De zevenhonderd mensen krioelden als bijen in een bijenkorf dooreen. Zij waren, na Barneveld, teleurgesteld, onthutst, beledigd; zij voelden zich tekortgedaan. Wat hadden ze het daar, als ballingen, goed gehad: veel gerief, behoorlijke slaapgelegenheid, hun eigen meubels, eigen boeken, eigen muziekinstrumenten, een mooie eetzaal, waar ieder zijn vaste plaats aan een goed verzorgde tafel had, een bos om in te wandelen. Hier: een vuile beestenstal, om van te kotsen, een smerig waslokaal. Zij hadden, tot overmaat van ramp, in Barneveld slechts anderhalf uur tijd gekregen om hun spullen te pakken en, in de haast, in de verwarring, de meest eenvoudige gebruiksvoorwerpen vergeten mee te nemen. De bagage kwam trouwens achterna. Zij hebben schatten aan levensmiddelen, aan dranken moeten achterlaten, waaraan, volgens de verhalen, OD-ers, Not-Bereitschafters, als kleine hyena’s op het slagveld na de oorlog, zich te goed hebben gedaan: zij hebben zich zat gegeten aan vette kaas, zalm, leverpastei, sardines, zij hebben zich zat gedronken aan wijn en spiritualiën. Zij hebben hun oude, verfomfaaide pakken onder hun overalls geruild tegen soms nog gloednieuwe pakken, die de Barnevelders in de haast hebben moeten achterlaten, soms twee pakken over elkaar. Zij hebben koffers volgepropt met boter, koffie, thee, delicatessen en die per trein naar Westerbork gebracht ten gerieve van zichzelf. De toespraak van de commandant voor hun vertrek, dat zij bij vergrijp tegen de discipline naar Polen zouden worden gezonden, was vergeten: zij waren uitgehongerd, uitgedorst, ze wilden een ogenblik zwelgen; wat nieuws. Zij hadden denunciatie bij voorbaat afgekocht door leden van de hofhouding van de commandant, die mee naar Barneveld gekomen waren, fraaie kledingstukken uit de achtergelaten inboedel aan te bieden. Zij kennen hun pappenheimers: dief en diefjesmaat. De Barnevelders, de nobelen, die door hun aartsvijanden op een gouden schaaltje waren gezet en die zich in de zoete droom wiegden dat hun niet zo gauw iets gebeuren kon, waren met een slag tot dezelfde paupers verlaagd als het profanum vulgus, dat geen bijzondere verdiensten kon doen gelden en rechtstreeks uit zijn huizen was gesleurd en in de modder gestoten. Wij hier in Westerbork verwachtten al sedert geruime tijd de komst der Barnevelders en de gelijkschakeling. Wij benijden hen niet.

vrudag 1 oktober Het kamp bruist weer van leven: de nieuw aangekomenen, die voorlopig nog niet bij de arbeid zijn ingedeeld, paraderen langs de wegen, staan in groepjes hun lot, wat er gebeurd is en wat er nog te gebeuren staat, te bespreken. De wegen zijn gevuld met héren: hoge voorhoofden, goed sluitende pakken, goed geknoopte dassen, krakende stemmen, hoofse groeten, met goed geklede vrouwen,

175