In Depot

donderdag 16 september Gisteravond nog eens naar de revue geweest. Tjokvol. Het ensemble is ingespeeld en de revue gaat als aan de lopende band. De geestdrift van het publiek is gemengd.

Met heeft grote bewondering voor de prestaties en men lacht om de witzen en geniet van tekst en melodie der liedjes over het kamp en over de glossen van de conferencier, Ehrlich. Maar het grootste deel van het publiek is toch niet bereid zich te laten gaan; het blijkt psychisch geremd.

De uitnodigingen van Camilla Spira om gemakkelijk in het gehoor liggende refreinen in koor mee te zingen, vinden slechts bij een deel van de jeugd een gevoelige klankbodem; de oude generatie bewaart het stilzwijgen, kan niet uit de plooi komen na het leed, dat zij heeft ondergaan en nog elke dag ondergaat. Ook wat betreft het applaus is de oude generatie geremd, de jonge generatie gul, die van tijd tot tijd uitbarst in gescandeerd handgeklap. Vele volwassenen, die naar de revue gaan, verontschuldigen zich met de verklaring, dat zij liever niet waren gegaan, maar dat zij later graag over alles van Westerbork willen meepraten. Daarbij is natuurlijk veel zelfbedrog: zij willen zich de revue, het uitje niet laten ontgaan; zij hebben op Westerbork niets. Velen, Duitse en Hollandse Joden, weigeren naar de revue te gaan: de eersten omdat hun de tegenstelling tussen de ‘lol’ en de tragiek der transporten schrijnt; de anderen omdat zij niet kunnen genieten terwijl hun familieleden, vrouwen, mannen of kinderen, in Polen een onbekend lot ondergaan zonder vreugd, zonder vertier, in gebrek. Maar de jeugd loopt zich de benen uit het lijf om kaartjes, die niet meer dan tien cent per stuk kosten. Zo goedkoop heeft men nog nooit iets goeds gezien; zo goedkoop zal men wellicht nooit meer zo iets goeds zien. Er hangt over deze hele revue een waas van smartelijke weemoed, van leed; men geeft onder stil protest toe aan de eisen van het levende leven.

Ook de executanten, die op het toneel lachen, koketteren, hun toneelbloed aangesproken voelen, maar buiten het toneel eveneens hun smart dragen. De mens wil treuren met de door het lot getroffenen, maar voelt zich gedrongen te leven met de levenden. Is de Obersturmführer een zo goed psycholoog, dat hij deze levenswet begrepen heeft en ze hier daarom heeft toegepast? Of is hij slechts als een brute egoïst, die de Joden voor zijn plezier plezier laat maken en hun ook wat gunt? Hij laat zich niet in het hart zien. De lust om uit het kamp te vluchten blijft levendig. Van een groep alte Kamp-Insassen, die dezer dagen met verlof ging en die gisteravond weer ‘thuis’ moest zijn, zijn er twee niet teruggekomen. Twee Hongaren, die er niets voor voelen de kans te lopen, nu het kamp wordt geliquideerd, naar Hongarije te worden teruggezonden. De verantwoordelijke barakkenleider is door de Lagerkommandantur ter verantwoording geroepen. Hij stelt zich op het standpunt, dat hij

163