In Depot

telkens terugkerende loutering? Is dat het zoenoffer voor de overleving van volken en beschavingen, die radicaal vernietigd zijn of zijn vergaan? Dan zou zijn loutering in het algemeen en in de eerste plaats neerkomen op een natuurlijke selectie, op een uitroeiing van de zwakken, een overleving van de sterken. Op een geestelijke harding, op de wil tot leven, op volhouden tot het uiterste. Onder het gros der Joden bestaat de wil tot leven: zij geloven dat zij, tenzij zij worden gedood en tenzij de oorlog lang duurt, er doorheen komen. Zij zijn vitaal en hangen, materialistisch als zij zijn, zó sterk aan het leven, dat zij het laatste greintje lichaamskracht, het laatste greintje geestkracht zullen gebruiken om het leven te rekken en er het leven van af te brengen. Hun geestkrachtige houding in de concentratiekampen getuigt ervan: er zijn vele slachtoffers gevallen, maar de meesten hebben een taaie wilskracht getoond, die hen door zeer zware beproevingen heeft heen geholpen en hen heeft gehard voor wat hun nog te wachten staat. Er zijn te Westerbork uit de concentratiekampen te Amersfoort, te Ommen, te Ellecom Joden binnengebracht met verwondingen. Zo zwaar en lichamelijke uitputting zo groot, dat men er zich over verbaast, dat zij soms maandenlang de marteling van hun verblijf in deze kampen hebben volgehouden.

Het zijn zeker in het algemeen de sterken, de geestelijk sterken, die de strijd tegen de pogingen tot ondermijning van hun zenuwen en van hun lichaam hebben volgehouden. De geestelijk zwakken hebben de strijd verloren en het leven erbij ingeschoten. Men mag aannemen, dat de vele louteringen, waaraan de Joden zich in de loop der geschiedenis hebben moeten onderwerpen, hen gehard hebben en taaie types hebben gekweekt. Toch wordt van de Joden in deze jongste loutering iets méér verlangd en geëist dan alleen maar de drang en de wil om het vege lijf te bergen. In deze samen-geperste, rijk-geschakeerde gemeenschap vallen vele tekenen van degeneratie te constateren.

Een oude generatie belijdt een wetsgetrouwe, orthodoxe vroomheid, welker inhoud veelal uiterlijke conventie en traditie is, vreemd staat tegenover het reële leven, zich niet vernieuwd heeft en daardoor op verstarring en verstening neerkomt. De voorgeschreven ritus wordt vervuld, elke afwijking daarvan wordt scherp veroordeeld, ook hier, maar geestelijk staat deze generatie in kinderschoenen, moreel is zij onnozel, in hygiënisch opzicht is zij achterlijk of verouderd, maatschappelijk niet georiënteerd of conservatief. Een jongere generatie wortelt nog grotendeels in de tradities en gebruiken van het ghetto, heeft weliswaar de orthodoxie van de Talmoed overboord geworpen, maar heeft daarvoor geen andere geestelijke waarden in de plaats verworven, en leeft zuiver materialistisch, vaak plat-materialistisch en door-en-door egoïstisch. Een grote groep Joden, de liberalisten, zweeft tussen de oude Joodse leerstellingen en wetten

16