Van sikkel en hamer

44

sterke. In het Westen verzet zich de zwakke tegen den sterke, die te veel neemt, in Rusland verzet zich de sterke tegen den zwakke, die te w e i n i g geeft. In West-Europa krijgt de productiviteit den sterksten stimulans doordat mét den op winst bedachten sterke de zwakke, die op eigen behoud bedacht moet zijn, geprikkeld wordt; in Rusland den zwaksten stimulans doordat met den op zijn gemak bedachten zwakke ook de sterke, die het resultaat van zijn werk geneutraliseerd ziet, ontmoedigd wordt.

Waar ligt hier het correctief?

In een liberaal stelsel met beperkingen van staatswege, of in een communistisch stelsel met liberale afwijkingen? De verdere ontwikkeling van het Russisch experiment zal op deze vraag het antwoord geven.

* * *

Zeker is, dat Stalin thans met zijn nieuwe economische politiek met zijn twee beenen op den beganen grond staat. Is hij thans bezig met toepassing van het communisme gevoegd naar de practijk? Het communisme was tot nog toe slechts een woord. De practijk, de mensch zelf zal het antwoord moeten geven of, en eventueel in welken vorm, het kan worden toegepast. Doch Stalin is, in weerwil van zijn dialectische interpretatie van Marx, met de Sovjet-econo-mie, althans voor het oogenblik, practisch in Westersch vaarwater terechtgekomen. Zij gaat naar het wezen uit van het Westersche liberale beginsel, dat de arbeidsp raestatie grondslag moet zijn van de belooning, ook al legt zij dit beginsel sterk aan banden, doordat krachtens de grondwet niemand anders bezitter kan zijn van de productiemiddelen dan de staat, dus niemand — buiten en behalve de staat — ondernemerswinst kan maken. Alle staatsburgers zijn dus loondienaren. Zij past eveneens het, vroeger ook door de sociaaldemocraten als kapitalistisch verworpen stukloon toe, dat gold als het meest verfoeilijk middel van uitbuiting. De groote vraag is: waar ligt hier de waarborg, dat arbeidsprestatie en werkelijke behoeften elkaar dekken? Welke loonnormen moeten hier gelden? Heeft een arbeider, die driemaal zooveel meer produceert, of drie keer zoo goed produceert, als een ander, ook driemaal zooveel behoeften, of recht op driemaal zooveel behoeften?

Wat Sovjet-Rusland thans te zien geeft is, dat de staat discrimineert.