Van sikkel en hamer

43

de Russische samenleving de vermaarde Junirede van Stalin verwerkt, die de differentiatie der loonen, gebaseerd op de strikt-persoonlijke arbeidspraestatie, officieel erkende» Zij was als een bliksemschicht, die het omfloerste terrein der Russische staatshuishouding belichtte: zij was de formeele erkenning, dat de arbeidslust onder den druk van boven af voor het oogenblik zijn grootste spankracht had bereikt, dat de gemeenschapsgedachte, door de Sovjetregeering gepropageerd tot het opbouwen van een sterken industrieelen staat» geen doel trof.

Stalin heeft deze economische volte face verdedigd met een interpretatie van de leer van Karl Marx, als zou deze zich volstrekt niet verzetten tegen de belooning van de arbeiders volgens den door hen individueel gepraesteerden arbeid. Desniettemin heeft deze rede in verantwoordelijke communistische kringen in Rusland grooten indruk gemaakt en groote bedenking gewekt. Zij erkennen nl. dat in de nieuwe politiek van Stalin gevaar schuilt voor het communisme. Stalin is practisch staatsman, die méér waarde hecht aan de economische p r a c t ij k dan aan het economisch b e-g i n s e 1, en vindt gemakkelijk de dialectische interpretatie van de leer, welke bij den nood van het oogenblik past. Doch onloochenbaar is, dat Karl Marx in het Communistisch Manifest de werkelijke behoeften van den mensch als uitgangspunt heeft genomen voor zijn maatschappijleer en dat het zesde Congres der Russische communisten in 1928 uitdrukkelijk deze constructie heeft herhaald.

Ongetwijfeld was de primitieve Russische samenleving, waarop Lenin de Marxistische leer wilde enten, daarvoor volstrekt onrijp. De aanvankelijke, mislukte geldlooze huishouding tijdens het oorlogscommunisme was in werkelijkheid een maatregel van fanatieke idealisten, niet van kundige practici* De later ingevoerde gelijkheid van loon, die in den waren zin des woords nooit heeft bestaan, daar de belooning in alle bedrijven onderling verschilde, eveneens. Doch de ontwikkeling van het experiment, in hoe moeilijke omstandigheden het ook verliep, is toch de moeite van het observeeren waard. Wanneer men het Westersch economisch beginsel van belooning naar praestatie en het totnogtoe door de Sovjets toegepaste economisch beginsel van gelijke belooning met elkaar vergelijkt, springt het volgende in het oog: in het Westen v e r r ij k t zich de sterke in vele gevallen ten koste van den zwakke, in Rusland parasiteert de zwakke op den