Russische reisschetsen

DE STRIJD TEGEN KERK EN GODSDIENST.

munistische idee is belichaamd, — met deze beperking, dat nog zal moeten blijken of zij brengt wat zij belooft, en bevredigt.

* * *

De Staat neemt hier feitelijk de plaats in van de kerk en treedt op als dogmatisch regelaarster van het menschelijk denken. In wezen is er sterke overeenkomst tusschen de functie van de kerk uit de middeleeuwen en die van den Sovjetstaat. Zij verklaren beide hun leer tot de alleen-zaligmakende, zij maken daaraan heel het menschelijke denken ondergeschikt, bedrijven beide ketterjacht, passen beide den index toe, kennen beide de practijk der gewetens-zuivering. De kerk belooft hemelsche, de Russische staat aardsche gerechtigheid.

De vraag is, of de Russische samenleving hier een cirkelgang gaat, dan wel zich aan het begin van een spiraalbeweging bevindt, — naar omhoog.

85