Russische reisschetsen

„Het beslissende jaar 1931”.¹)

«-

HOE staat het feitelijk met het Vijfjarenplan? In welke richting ontwikkelt het zich? Slaagt het, mislukt het? De vijf jaren zijn nog niet om. Een oordeel, een definitief oordeel, zou daarom voorbarig zijn. Nochtans is er reden, een voorloopige balans op te maken. Het jaar 1931 immers is „het beslissende jaar”. Aldus hebben de bolsjewisten het jaar gekarakteriseerd. Zij hebben daarmede op zijn gunstigst willen zeggen: dat 1931 in de Russische volkshuishouding een volstrekte wending ten goede moest brengen. Is dit gebeurd? Bij de beoordeeling van den stand van zaken past den West-Europeaan, in verband met de hachelijke positie van zijn eigen economische verhoudingen, natuurlijk zekere reserve, maar dit neemt niet weg, dat hij toch het recht heeft, in alle objectiviteit den economischen toestand van Sovjet-Rusland in beschouwing te nemen.

* * *

Het Vijfjarenplan heeft vele kanten. Het zou op elk van zijn zijden moeten worden onderzocht, om uit te maken, in hoeverre het tot nog toe geslaagd mag worden genoemd. Onmiskenbaar is, dat het in hoofdzaak, bij alle economische planmatigheid, die het kenmerkt, strijdwapen is. Strijdwapen, niet in de eerste plaats in de beteekenis van politiek-economisch aanvalswapen, doch in dien zin, dat het moet dienen om Sovjet-Rusland het kapitaal te verschaffen, waarmede het zijn economische onafhankelijkheid zoekt te verwerven. Aan dit doel is het geheele Vijfjarenplan ondergeschikt gemaakt. Daarmede dient men bij de beoordeeling van de vordering van het plan rekening te houden. In het algemeen ontwikkelt zich de uitwerking van het plan dan ook in deze richting, dat de bolsjewisten op de ontplooiing van hun grondstoffenindustrieën den nadruk leggen ten koste, althans voorloopig, van de lichte industrieën. De zware industrieën, die tegen betrekkelijk lage exploitatiekosten snel tot ontwikkeling kunnen worden gebracht en voor de wereldmarkt produceeren, moeten het kapitaal opleveren voor de andere industrieën, die van de verkrijging van dit kapitaal afhankelijk zijn.

De aanvankelijke ontplooiing van het plan kenmerkt zich inderdaad door een onstuimigen drang naar het kapitaal op de wereldmarkt, waardoor het plan van deze zijde de gestelde grenzen in enkele opzichten verre overschrijdt. Het Vijfjarenplan raamde de opbrengst der zware industrieën in de twee afgeloopen plan jaren, volgens een onveranderden stand der prijzen, op 12.476 millioen roebel; in werkelijkheid was zij 13.764 millioen. De petroleumproductie bijvoorbeeld steeg van 11.8 millioen ton in 27/28 tot 17.7 millioen ton in 1929/30, terwijl zij in 1913 slechts 9.3 millioen ton bedroeg.

De overige industrieën beantwoordden in het algemeen niet aan de verwachtingen. Het plan raamde een opbrengst van 16.862 millioen roebel, deze beliep 16.692 millioen, iets minder dus dan de schatting. De productie van

55

¹

Dit artikel werd geschreven in December 1931.