Russische reisschetsen

WERKELIJKE BEHOEFTEN EN ARBEIDSPRESTATIE.

een maatregel van fanatieke idealisten, niet van kundige practici. De later ingevoerde gelijkheid van loon, die in den waren zin des woords nooit heeft bestaan, daar de belooning in alle bedrijven onderling verschilde, eveneens. Doch de ontwikkeling van het experiment, in hoe moeilijke omstandigheden het ook verliep, is toch de moeite van het observeeren waard. Wanneer men het Westersch economisch beginsel van belooning naar praestatie en het totnogtoe door de Sovjets toegepaste economisch beginsel van gelijke belooning met elkaar vergelijkt, springt het volgende in het oog: in het Westen verrijkt zich de sterke in vele gevallen ten koste van den zwakke, in Rusland parasiteert de zwakke op den sterke. In het Westen verzet zich de zwakke tegen den sterke, die te v e e 1 neemt, in Rusland verzet zich de sterke tegen den zwakke, die te weinig geeft. In West-Europa krijgt de productiviteit den sterksten stimulans doordat mét den op winst bedachten sterke de zwakke, die op eigen behoud bedacht moet zijn, geprikkeld wordt; in Rusland den zwaksten stimulans doordat met den op zijn gemak bedachten zwakke ook de sterke, die het resultaat van zijn werk geneutraliseerd ziet, ontmoedigd wordt.

Waar ligt hier het correctief?

In een liberaal stelsel met beperkingen van staatswege, of in een communistisch stelsel met liberale afwijkingen? De verdere ontwikkeling van het Russisch experiment zal op deze vraag het antwoord geven.

* * *

Zeker is, dat Stalin thans met zijn nieuwe economische politiek met zijn twee beenen op den beganen grond staat. Is hij thans bezig met toepassing van het communisme gevoegd naar de practijk? Het communisme was tot nog toe slechts een w o o r d. De practijk, de mensch zelf zal het antwoord moeten geven of, en eventueel in welken vorm, het kan worden toegepast. Doch Stalin is, in weerwil van zijn dialectische interpretatie van Marx, met de Sovjet-economie, althans voor het oogenblik, practisch in Westersch vaarwater terechtgekomen. Zij gaat naar het wezen uit van het Westersche liberale beginsel, dat de arbeids-praestatie grondslag moet zijn van de belooning, ook al legt zij dit beginsel sterk aan banden, doordat krachtens de grondwet niemand anders bezitter kan zijn van de productiemiddelen dan de staat, dus niemand — buiten en behalve de staat — ondernemerswinst kan maken. Alle staatsburgers zijn dus loondie-naren. Zij past eveneens het, vroeger ook door de sociaal-democraten als kapitalistisch verworpen stukloon toe, dat gold als het meest verfoeilijk middel van uitbuiting. De groote vraag is: waar ligt hier de waarborg, dat arbeidsprestatie en werkelijke behoeften elkaar dekken? Welke loonnormen moeten hier gelden? Heeft een arbeider, die driemaal zooveel meer produceert, of drie keer zoo goed produceert, als een ander, ook driemaal zooveel behoeften, of recht op driemaal zooveel behoeften?

Wat Sovjet-Rusland thans te zien geeft is, dat de staat discrimineert.

Hij geeft weliswaar iedereen de kans om materieel vooruit te komen, doch dit maakt het feit niet ongedaan, dat hij den sterke, den natuurlijk-begaafde, die toch al de materieele voordeelen van zijn natuurlijke sterkte of begaafdheid geniet, boven de zwakken en minderbegaafden nog extra beloont. Deze extra belooning bestaat weliswaar uitsluitend in premies, goederen en voorrechten, doch hier komt zeker niet een communistisch beginsel tot uiting, maar zuiver een economisch, een kapitalistisch. Beziet men de loonen, dan zijn de verhoudingen voor de arbeiders ongeveer van 1:7, of globaal genomen 50 tot 350 roebel per maand. Deze verhoudingen liggen zeker ver uiteen. Het grondloon is te laag om in eenvoudige behoeften te kunnen voorzien, het toploon is in verhouding tot het grondloon te hoog dan dat men zou

35