Schetsen en vertellingen

gunstig beoordeeld, direct al bij de eerste verzamelbundels. In De Gids werd de humor en fijne observatie geprezen; in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift werd zijn realiteit verblindend genoemd; het Algemeen Handelshlad wees erop dat ieder stukje een indruk na laat, 'de toestand staat dadelijk voor ons, duidelijk, scherp'. De Oprechte Haarlemsche Courant prees de schetsen als brokjes natuur, 'het menselijk leven in sneedjes; nu eens diep melancholiek dan weer tintelend van humor, ook soms schaterlach-wekkend’ en W. G. van Nouhuys jubelde in Het Vaderland 'humor en satire; realiteitsgevoel, scherpe opmerkingsgave, critiek-in-actie, fijn sentiment, zucht naar tegenstellingen - dat alles samen, met nog veel meer. Maar boven en behalve dat alles - geest/ Dit oordeel van tijdgenoten zal de lezer van nu voor een deel kunnen onderschrijven, zeker waar het om de beste voorbeelden gaat.

Het zijn vooral de 'kleine' mensen die Falkland in zijn schetsen en vertellingen beschrijft. Hij doet dat op licht satirische wijze, spottend met hebbelijkheden en dikdoenerij maar ook met begrip voor de situatie. Hij neemt het op voor de verdrukten, kan het niet laten te moraliseren waar dat te pas komt en vergeet nooit dat het mensen zijn waarover hij schrijft. De bourgeoisie, de nouveau riche, moet het nogal eens ontgelden, zoals Falkland ook graag en nogal eens onbarmhartig de joodse bekrompenheid hekelt. Wellicht speelt hierin asn af zetten tegen eigen afkomst en milieu een rol. Per slot van rekening was Heijermans-Falkland een loot van bescheiden joodse kleine burgers. 'Zijn oordeel over joden was over het algemeen niet mild' schreef zijn eerste vrouw in haar herinneringen. Daarbij komt dat Heijermans een overtuigd socialist was en het vroege socialisme in West-Europa kende een manifest antisemitisme. Wij mogen hier echter niet te zwaar aan tillen.

Wat ook opvalt is dat Falkland zich over het algemeen minder fel en strijdbaar toont dan Heijermans. De knappe wijze waarop hij in zijn verhalen stemming weet op te roepen, tempert steeds de kritiek die hij kwijt wil. Hij toont zich daarin een goed dagbladschrijver die subtiel te werk moet gaan, die het gemakkelijk herkenbare menselijke element naar voren moet halen om de lezers te pakken. Vanuit de betrokkenheid met de mensen wees Heijermans, wees Falkland de kunstenaar in de ivoren toren af. Zo'n kunstenaar was volgens hem 'een snob zonder hart of ziel, een op zichzelf verliefde egoïst,

10