Zichronot - Herinneringen

Dat zij echter meer is dan een incidentele liefhebberij moge nochtans worden geconstateerd.

Daar is de ambivalentie, waarover elders is geschreven (Professor Kleerekoper in De Joodse Wachter van 19-12-1951, n.a.v. J. Meijer: „Tussen Götterdammerung en Morgenrood’’). De haat van de verder afstaanden tegenover het Ghetto, die ook voor de oorlog veelal beschouwd diende te worden als een „tegenkant van hun liefdevolle gebondenheid", leidde na de vernietiging tot een zekere nostalgie, die een gehele Ghetto-literatuur in het leven riep. Tot zover de negatieve kant! En de positieve? Het Joodse vraagstuk heeft in Nederland een verscherping ondergaan, die met zich mee heeft gebracht, dat de kleine, gedecimeerde Joodse groep veel meer dan vroeger op zich zelf is geconcentreerd. Propaganda voor de Emancipatie en de haar steevast begeleidende angst voor de niet-Joodse wereld (praegnant uitgedrukt in het: „ma jomroe hagojiem”) zijn tot in min of meer geassimileerde kringen moeilijk verkoopbare artikelen gebleken. Naar historische criteria beoordeeld vertoont het naoorlogse Jodendom in Nederland hier en daar prae-emancipatorische facetten. Bij Joodse individuen uit dit tijdsgewricht, die zich meer en meer geïsoleerd weten of gevoelen, wordt een acute behoefte gevoeld aan eigen groepsnormen. In de lijn van deze evolutie doordenkend, kan men zonder al te veel moeite een herwaardering constateren, waar het geldt de positieve krachten, die eens de oude Jood in zich had geconserveerd. Krachten, die vroeger maar al te vaak werden verwaarloosd of miskend. Bij menigeen heeft de catastrophe van de Duitse massamoord aldus geleid tot het wekken van gevoelens, die jarenlang moeten hebben gesluimerd als kolen onder as.

UI

Hebben deze herinneringen van mevrouw Rebecca Kisch inderdaad waarde voor de geschiedenis van de Joden in Nederland en verlenen zij daarenboven hier en daar relief aan de positieve inhoud van de oude, klassieke Jood? Wij geloven het.

Naar hun inhoud bevatten zij bouwstoffen voor de latere historiografie. Dat in deze luttele bladzijden folkloristisch materiaal en anec-dotische, interessante bijzonderheden worden bewaard zal ook de ter zake bevoegde lezer aanstonds grif willen toegeven.

En de positief-Joodse zijde? Deze herinneringen confronteren ons nu en dan met Joden, voor wie het Jood-zijn even vanzelfsprekend was als wij in onze beste momenten trachten na te streven. Des

6