Het Jonas Daniel Meijerplein

Trotsche Synagogen

Sabbath en heylige daegen niet aent boven gedachte werck te wercken, welck werck niet hoger sal komen te staen in alles met het werckloon van den timmerman en metselaar dan twintigh duysent gulden”.

En zo begon de bouw van een trotse Sjoel, het middelpunt van een bloeiende gemeente, die nauwelijks enkele decennia geleden was gesticht door een handjevol „displaced persons”, zouden wij kunnen zeggen. Een Kehilla, die op de weg was (en hier is geen woord te veel en geen accent te zwaar) een beroemd middelpunt in het diaspora-Jodendom te worden, een „Moeder in Israël”.¹) Denken wij alleen aan Chaim Nach-man Bialik, de prins der dichters van het nieuwe Joodse volk, die als jongetje in het Russische cheider¹) zijn kleine handen liet glijden over de sierlijke letters van de naam Amsterdam, zoals ze voorkwam op de voorpagina van Joodse boeken.

Op 25 april eindigde het heiwerk. Enkele dagen daarna, op 1 mei, vond de eerste steenlegging plaats. Bij het 200-jarig bestaan werd door H. A. Wagenaar (wie kent nog de naam van de schrijver van Toldoth Jawets,²) de bezitter van een unieke bibliotheek, die in 1904 onder de hamer kwam?) in het N.I.W. van vrijdag, 11 februari 1870 een fragment gepubliceerd uit een brief, door de grote Hebraicus Hartwig Wessely³) gericht tot Parnassiem van onze gemeente, waarin gegevens worden vermeld over de bouw en de opening van de Grote Sjoel. Gegevens, die Wessely had gevonden onder de aantekeningen van zijn grootvader:

„Op Maandag den eersten Thebet 5430 (Maandagavond 23 December 1669), werd onder mijn presidium, met medewerking van mijn ambt-genooten: Hartog Cohen, Zadok, Sueskind en Isaac Cohen een aanvang gemaakt om tot de stichting van een kerkgebouw te komen. De Algoede geloofde zij Hij, schonk ons gunst en welwillendheid in de oogen van den geëerden Raad van Amsterdam. Op Zaterdag den 5den

38

¹

) Cheider (cheder) = kamer, vertrek, school.

²

^s) Toldoth Jawets, Biografie van Jacob Emden (plm. 1697-1776), zoon van de later te noemen Chagam Tswi.

³

*) Hartwig Wessely (Naftali Herz Weisel), 1725-1805.