Hoge hoeden, lage standaarden

HOGE HOEDEN / LAGE STANDAARDEN

de sfeer van dit Nederlandse jodendom in deze sector enigermate aan te voelen. Er werd niet gaarne over grondslagen van geloof gediscussieerd. Aan de top circuleerden algemeenheden, die zelden werden tegengesproken.

‘Wie twijfelt aan de volledige waarheid der openbaring, stelt zich daarmede buiten het Jodendom’ - aldus onverplichtend de Haagse Opperrabbijn Maarsen eenmaal in zijn brochure over De Joodse Reformbe-weging. Dat was in de jaren dertig, toen de liberale joden weer eens opkwamen voor een eigen gemeente. De breedvoerige controverse buiten beschouwing latende, mogen wij het volle licht laten schijnen op de loze formulering van de Opperrabbijn. Er was immers nauwelijks 1% (of minder) dat zich ooit het probleem van die openbaring had gesteld. Om van de leidende figuren in onze organisaties helemaal te zwijgen.

Trouwens, zelfs de gestelijke leiders kwamen aan enige bezinning ter zake niet toe. De studie op het Seminarium bereikte op het gebied van de rabbijnse wetenschappen nauwelijks gymnasiaal niveau. In de vooropleiding domineerde voor de rabbijnenklassen het profane gedeelte, omdat men nu eenmaal het staatsexamen Alfa moest doen, teneinde verder te kunnen gaan. In de overgebleven uren werd methodisch goed, maar wat de stof betreft onvoldoende onderwijs gegeven in Tenach en Commentatoren, in Hebreeuws en in de Talmud. Methodisch goed - er zijn en waren nu eenmaal overal goede en minder goede didacten. Maar - dit sta voorop! - aan vraagstukken van (orthodox) jodendom werd niets gedaan. Integendeel. Op het Seminarium werkten via invloedrijke docenten critische denkbeelden door, die er niet om logen. Het waren openbare geheimen, dat bepaalde leraren ‘het wel geloofden’. Maar wat deed dat er toe. Het ging op deze rabbijnenschool om het verstrekken van onderwijs, om het overbrengen van kennis, om het africhten voor examina. Een ‘orthodoxe’ rabbijnenschool - dit tenslotte - met aan de top een curatorium, dat niet zelden leden en presidenten telde, die de hele traditie aan hun laars lapten.

Rector Wagenaar (die ik van 1926 tot 1930 meemaakte als leraar in ‘godsdienstleer’ - liturgie en tenach) vormde ook in ‘godsdienstig’ opzicht een exceptie, maar wat hij (stokoude man) ons aan wijsheden oplas uit zijn eigen hopeloos verouderde boekjes en zijn ouderwetse schoolcahiers met blauwe kaft, was destijds al niet te savoureren. De armen ten hemel geheven kon hij (het was in de zogeheten tweede

112